Thảm họa môi trường do Formosa xả chất độc trực tiếp ra biển từ Tháng 4, 2016 gây thiệt hại lớn lao cho ngư dân 4 tỉnh Miền Trung cho đến nay vẫn chưa được giải quyết thỏa đáng, dù nhà cầm quyền CSVN thông báo đã nhận tiền 250 Triệu Mỹ Kim “đền bù” đợt 1 từ thủ phạm. Mọi sự được coi như xí xóa và đó chỉ là một “sự cố” nho nhỏ về môi trường theo cách nói của những viên chức chính quyền cộng sản.
 |
| Dải nước màu đỏ đục xuất hiện ở biển Vũng Áng hôm 18-2-2017. Ảnh: VietNamNet |
Trong lúc đời sống ngư dân đang tiếp tục điêu đứng thì vào sáng ngày 18 Tháng 2, 2017 vừa qua, dư luận lại một lần nữa xôn xao với nguồn tin về hiện tượng một dải nước màu đỏ đục xuất hiện tại khu vực cảng Sơn Dương, thuộc công ty TNHH Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa, Hà Tĩnh. Đồng thời, trên mạng xã hội xuất hiện một video clip cho thấy một giòng nước màu đỏ chảy ra từ một miệng cống xuống biển, minh họa cho một thảm kịch trong những ngày sắp tới khiến ai cũng băn khoăn.
Với những gì đang xảy ra, cũng chưa cần đi sâu vào vụ vệt đỏ có hại và tạo ra ô nhiễm hay không, vì đó là kết luận cần có của những nhà khoa học và các cơ quan nghiên cứu; nhưng điều mà người ta thấy trước tiên là phản ứng của chính quyền Hà Tĩnh, Sở Tài nguyên Môi trường. Tất cả đều im lặng hay lờ đi, hay chối phăng là không có gì, giống như thái độ đối với thảm kịch Vũng Áng xảy ra cách nay gần một năm.
Dù nhà cầm quyền CSVN có kỹ luật hai ông Võ Kim Cự và Hồ Anh Tuấn ở mức cao nhất đi chăng nữa cũng sẽ không làm cho nhân tâm ổn định vì vấn đề ô nhiễm vẫn còn đó chưa được tẩy xóa và nhất là chưa xử tội những cán bộ cao cấp gồm Nguyễn Tấn Dũng và Hoàng Trung Hải đã chính thức ký cho phép Formosa vào đầu tư chứ không phải ông Võ Kim Cự hay một ai khác.
Chẳng ai cảm thấy yên tâm khi một lãnh đạo nào đó của Ban quản lý khu kinh tế tỉnh Hà Tĩnh chưa chi đã vội vàng nói “hiện tượng vệt nước đỏ xuất hiện ngày 17 Tháng 2 tại cảng Sơn Dương và Vũng Áng không có gì nguy hiểm”, và “hải sản tại khu vực đó vẫn phát triển bình thường”, theo báo Lao Động.
Hoặc ngày 21 Tháng 2, một cán bộ trong Tổ công tác giám sát Formosa thuộc Bộ Tài nguyên & Môi trường kết luận rằng vệt nước màu đỏ có dấu hiệu nguồn nước bị “ô nhiễm hữu cơ”. Đây chỉ là điều võ đoán vì thông thường ô nhiễm hữu cơ là ô nhiễm có nguồn gốc từ sinh hoạt trong dân và không có màu của vệt đỏ. Xem ra lần này Bộ Tài nguyên & Môi trường đã dứt khoát bỏ quên hai nguồn gốc “tảo đỏ” và “thủy triều đỏ” như đã từng biện giải lần trước.
Người ta còn nhớ vào đầu Tháng 7, 2016, ông Nguyễn Xuân Phúc lúc đó đã hùng hổ tuyên bố rằng nếu “sự cố” Vũng Áng xảy ra lần thứ hai thì sẽ đóng cửa nhà máy Formosa ngay. Bây giờ, đây là cơ hội người dân Việt đòi ông Nguyễn Xuân Phúc phải thực hiện lời hứa của mình:
Thứ nhất, cho thành lập ủy ban độc lập điều tra ngay vụ xảy ra dòng nước đỏ. Ủy ban này phải bao gồm những nhà khoa học, những cơ quan, viện nghiên cứu nằm ngoài sự kiểm soát của chính phủ cũng như của đảng cộng sản. Việc mời các chuyên gia về môi trường biển nước ngoài tham gia nghiên cứu, phân tích các mẫu nước đỏ cũng là điều kiện không thể thiếu để đi đến một kết luận thống nhất với chuyên gia trong nước.
Trong lần trước đây, nhà cầm quyền CSVN đã thẳng thừng từ chối điều này vì tự cho rằng mình có đủ khả năng làm. Cuối cùng những kết luận điều tra đưa ra lạc quan đồng điệu, không khác những tiếng nói lấp liếm của các viên chức cấp cao trong chính phủ. Lần này, nếu là một chính phủ có trách nhiệm, ông Phúc không thể lập lại những gì mà người dân đánh giá là sự gian dối, như bày trò cùng nhau tắm biển, ăn cua ăn cá, tuyên bố quàng xiên.
Thứ hai, phải để cho các cơ quan truyền thông trong nước được quyền tự do thông tin cho người dân biết sự vận hành của Formosa ra sao, vì đây là lần thứ hai xảy ra vụ vệt đỏ trong vùng biển Vũng Áng. Không có tự do thông tin, Formosa trở thành một thứ tô giới mà việc kinh doanh của nó bất chấp những hiểm họa không lường trút lên đầu người dân Việt. Đây là một hành động có tính cách thử thách đối với một chính quyền lâu nay thường rao truyền là có tự do báo chí hàng triệu lần, nhưng những ngòi bút ký giả phóng viên kể cả sinh mạng chính trị của họ lại đặt dưới quyền sinh sát của cơ quan tuyên giáo đảng.
Được biết Khu Kinh Tế Vũng Áng là một dự án công nghiệp với đầu tư ban đầu là trên 9 tỷ Mỹ Kim và dự trù tăng lên đến 29 tỷ. Vũng Áng được coi là dự án đầu tư lớn nhất từ trước đến nay, nằm trong giấc mơ công nghiệp hóa-hiện đại hóa nền kinh tế, sẽ mang lại nhiều hy vọng cất cánh cho chế độ Hà Nội. Cũng chính vì thế mà chủ đầu tư Formosa được hưởng thật nhiều ưu đãi từ việc thuê mướn đất đai đến chính sách thuế khóa.
Nhưng sau mấy năm đầu tư đợt 1, Vũng Áng đã trở thành ác mộng cho Hà Nội với thảm họa môi trường do nhà máy Formosa gây ra mà không biết bao giờ mới thực sự được khắc phục. Do muốn che giấu, bảo vệ Formosa dù bằng chứng quá rõ ràng, chế độ lúng túng và bất lực trong phương cách giải quyết làm bùng nổ hàng loạt cuộc chống đối của người dân.
Cuộc đi bộ khiếu kiện Formosa của giáo dân Song Ngọc vào ngày 14 Tháng 2 vừa qua là cuộc khiếu kiện lần thứ hai nhưng cũng bị công an quyết liệt ngăn chặn và đàn áp thẳng tay. Chắc chắn đòi hỏi của ngư dân sẽ không dừng lại ở đây một khi quyền lợi thiết thân và sự sinh tồn của con cháu họ còn bị Formosa đe dọa hàng ngày.
Và để khỏa lấp trách nhiệm của trung ương, Ủy ban kiểm tra trung ương đảng vừa mới đưa ra một bản thông báo hôm 22 tháng 2, quy trách nhiệm tập thể một số cán bộ trong Bộ Tài nguyên & Môi trường trong giai đoạn 2008-2016 và Ban cán sự đảng ủy Hà Tĩnh trong hai nhiệm kỳ 2004-2011 và 2011-2016 đã để xảy ra thảm kịch Formosa. Trong những cán bộ bị khiển trách này, ông Võ Kim Cự, nguyên phó Bí thư Hà Tĩnh và ông Hồ Anh Tuấn, nguyên trưởng ban quản lý khu kinh tế Vũng Áng trở thành hai con dê tế thần, sẽ bị thi hành kỹ luật trong thời gian tới.
Tuy nhiên, dù nhà cầm quyền CSVN có kỹ luật hai ông Võ Kim Cự và Hồ Anh Tuấn ở mức cao nhất đi chăng nữa cũng sẽ không làm cho nhân tâm ổn định vì vấn đề ô nhiễm vẫn còn đó chưa được tẩy xóa và nhất là chưa xử tội những cán bộ cao cấp gồm Nguyễn Tấn Dũng và Hoàng Trung Hải đã chính thức ký cho phép Formosa vào đầu tư chứ không phải ông Võ Kim Cự hay một ai khác.
Vì thế, Formosa đang là trái bom nổ chậm; đảng CSVN đang ôm mà không cách nào buông ra được trong thời gian trước mắt.
Phạm Nhật Bình
(CTM)
Tướng Cương: 'Dự án Formosa có gì mà phải bí mật?'
(Baonghean.vn) - Ngày 22/2, Ủy ban Kiểm tra Trung ương ra thông báo một số nội dung kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với các tập thể và cá nhân đã thiếu trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo; buông lỏng quản lý, điều hành; thiếu kiểm tra, giám sát để xảy ra các vi phạm trong thẩm định, phê duyệt, cấp phép và quản lý nhà nước đối với dự án Formosa Hà Tĩnh.
Báo Nghệ An có cuộc trao đổi với PGS, TS, Thiếu tướng Lê Văn Cương - Nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học Bộ Công an về một số nội dung liên quan vấn đề này.
 |
| PGS, TS, Thiếu tướng Lê Văn Cương nói chuyện thời sự tại hội nghị gặp mặt cộng tác viên đặc biệt Báo Nghệ An 2015. Tại đây, ông đã có dự báo một số vấn đề môi trường của dự án Formosa Hà Tĩnh. Ảnh tư liệu. |
Pv: Năm 2015, Thiếu tướng đã dự báo Dự án Formosa Hà Tĩnh nếu không cẩn thận sẽ gây thảm họa về môi trường. Tại sao trước khi xảy ra một năm ông đã dự báo được chuyện này?
Thiếu tướng Lê Văn Cương: Tôi có 2 nguồn tin quan trọng từ năm 2013. Nguồn tin thứ nhất là thông tin về Tập đoàn Formosa, tập đoàn này không chỉ làm về sắt thép, mà làm nhiều việc khác. Nhiều nơi trên thế giới đã từ chối tập đoàn này, trong đó có Mỹ, Campuchia, vì lý do yếu về công nghệ lạc hậu và khả năng xử lý ô nhiễm. Nguồn tin thứ hai là do anh em bạn bè tôi ở Hà Tĩnh và các cơ quan liên quan cung cấp cho tôi. Dự án này công nghệ không hiện đại.
 |
| Thiếu tướng Lê Văn Cương trong một lần thực hiện trao đổi về các vấn đề thời sự quốc tế tại Tòa soạn Báo Nghệ An. Ảnh tư liệu. |
Pv: Báo chí và truyền thông đã nói nhiều về nguyên nhân xảy ra Formosa, ông có thể khái quát một cách ngắn gọn?
Thiếu tướng Lê Văn Cương: Có nguyên nhân trực tiếp và gián tiếp. Trực tiếp là do hệ thống xử lí môi trường của tập đoàn Formosa không đáp ứng được, chưa hoàn thiện và gây họa môi trường biển. Chính những người đứng đầu tập đoàn này đã cúi đầu xin lỗi Nhà nước, xin lỗi nhân dân Việt Nam, nhân dân Hà Tĩnh về điều này.
Nguyên nhân gián tiếp nhưng hết sức quan trọng là các khâu quản lý nhà nước của Việt Nam, trước hết là những người lãnh đạo Hà Tĩnh đã thiếu trách nhiệm, không nghiêm túc trong việc thẩm định những dự án lớn. Nếu tỉnh không đủ trình độ thì phải mời các cơ quan trung ương, nếu trong nước không làm được thì mời chuyên gia thế giới. Có thể nói ngay rằng một số lãnh đạo Hà Tĩnh hết sức vô trách nhiệm, điều này không thể trốn trách trách nhiệm được. Tôi không kết luận về đạo đức, nhưng về trách nhiệm thì họ không tròn trách nhiệm của người đảng viên, không tròn trách nhiệm là người lãnh đạo địa phương.
Ở Trung ương, Bộ Tài Nguyên và Môi trường phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ nhưng họ đã không làm hết trách nhiệm. Qua vụ này tôi thấy cần soát xét lại quy định hoạt động công vụ của các bộ, ngành, các địa phương. Vì thiếu trách nhiệm mà hậu quả xảy ra rất nghiêm trọng và lâu dài, cái này thì báo chí đã nói nhiều rồi.
Pv: Thiếu tướng có thể cho biết tại sao bây giờ mới có thông báo về kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với các tập thể và cá nhân liên quan thảm họa dự án Formosa Hà Tĩnh?
Thiếu tướng Lê Văn Cương: Thảm họa dự án Formosa Hà Tĩnh liên quan đến nhiều cán bộ ở trung ương và địa phương, liên quan trực tiếp đến hàng loạt cơ quan. Đây là thảm họa lớn, không thể nôn nóng có thể làm ngay. Vì thế, cách thức vào cuộc kiểm tra xử lý như vậy không phải là chậm. Trung ương Đảng và Bộ Chính trị đã chuẩn bị chu đáo. Tôi nghĩ một vấn đề lớn, đụng đến bộ máy một tỉnh, nhiều bộ ngành trung ương, thì việc làm không hề đơn giản. Tìm ra chứng cứ, kết luận thuyết phục không đơn giản chút nào. Quan trọng là thuyết phục được người dân về cách làm nghiêm túc, chặt chẽ của Đảng và Nhà nước.
Pv: Theo ông cần có mức độ xử lý kỷ luật như thế nào? Ông nghĩ gì về quyết tâm xử lý cán bộ sai phạm, vi phạm của Đảng ta, nhất là trong bối cảnh Đảng ta đang thực hiện Nghị quyết TW4 khóa XII?
Thiếu tướng Lê Văn Cương: Đến nay Ủy ban Kiểm tra Trung ương mới có thông báo bước đầu về những tập thể và cá nhân có trách nhiệm liên quan. Đến nay vẫn chưa có kết luận cuối cùng và đưa ra hình thức, mức độ xử lý. Từ đây còn tiếp tục củng cố hồ sơ chứng cứ. Nếu vi phạm hình sự thì xử lý hình sự, nếu vi phạm hành chính thì xử lý hành chính. Tôi hy vọng rằng Chính phủ, từ kết luận của Ủy ban Kiểm tra Trung ương Đảng, cần phải xử lý nghiêm minh vụ này để củng cố lòng tin của người dân đối với Đảng.
Tôi hoàn toàn tin tưởng Bộ Chính trị, Ban Bí thư sẽ nghiêm túc, kiên quyết chỉ đạo xử lý người vi phạm theo đúng pháp luật và quy định hành chính, không bao giờ bảo vệ kẻ tha hóa để mất niềm tin của nhân dân. Từ trước đến nay Đảng ta bao giờ cũng đứng về phía nhân dân, bảo vệ nhân dân. Và đến nay, tôi hoàn toàn tin tưởng Đảng và Nhà nước sẽ đứng về phía nhân dân. Tôi cho rằng đối với những tập thể và cá nhân ở trung ương và địa phương liên quan cần phải lý nghiêm minh để củng cố niềm tin với Đảng. Cần xem xét và loại bỏ một số tư cách, chức vụ đối với các cá nhân đã thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, trong đó có ông Võ Kim Cự.
'Nếu Đảng bao che cán bộ sai phạm thì Đảng mất lòng tin của nhân dân, vì vậy tôi tin Đảng phải xử lý kiên quyết để dân ta tin Đảng! Không bao giờ Đảng ta bao che những cán bộ phạm pháp. Tôi tin với quyết tâm này vấn nạn tha hóa, quan liêu tham nhũng sẽ bị đẩy lùi.
Việc xử lý tập thể và cá nhân mắc sai phạm trong dự án Formosa Hà Tĩnh là minh chứng cho quyết tâm chính trị cao của Đảng ta, trực tiếp là đồng chí Tổng Bí thư và Bộ Chính trị, điều này củng cố lòng tin của dân với Đảng, tạo niềm tin thực hiện thắng lợi Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII'
Thiếu tướng Lê Văn Cương
|
Vấn nạn tham nhũng không phải trong một đêm mà xuất hiện. Qua 8 kỳ Đại hội, Đảng ta luôn quan tâm vấn đề chống tham nhũng. Sau Đại hội khoá 12 tôi cảm nhận có một không khí rất đặc biệt, chưa bao giờ quyết tâm chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với việc phòng chống và đẩy lùi tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tha hóa trong cán bộ đảng viên lại quyết liệt như thời gian này. Nghị quyết Trung ương 4 khóa 12 là văn bản có sức thuyết phục cán bộ đảng viên và người dân rất lớn, chỉ ra đầy đủ các biểu hiện của tham nhũng, tha hóa trong Đảng, đưa ra một hệ thống giải pháp hoàn chỉnh, đầy đủ nhất từ trước đến nay. Lần đầu tiên trong lịch sử Đảng ta, đồng chí Tổng Bí thư trực tiếp chỉ đạo nhiều vụ đại án như hiện nay. Riêng vụ xử lý thảm họa dự án Fomosa Hà Tĩnh gây ra cũng có ý kiến trực tiếp của đồng chí Tổng Bí thư.
Pv: Theo Thiếu tướng, có thể rút ra những bài học gì từ thảm họa dự án Formosa Hà Tĩnh?
Thiếu tướng Lê văn Cương: Thứ nhất, cần rà soát lại toàn bộ văn bản pháp luật liên quan đến đầu tư nước ngoài vào Việt Nam. Nhiều ý kiến cho rằng luật đấu thầu hiện nay chỉ quan tâm đến giá thành, chưa quan tâm đến chất lượng, công nghệ, nên hàng chục công trình với công nghệ cũ đầu tư vào Việt Nam có nguyên nhân từ hạn chế của Luật Đầu tư và thực hiện Luật Đầu tư. Cần nhớ, bao giờ Trung Quốc cũng bỏ thầu thấp, nhưng lại nâng lên cao hơn. Do đó Quốc hội, Chính phủ phải xem xét lại toàn bộ các văn bản luật về vấn đề này.
Thứ hai, cần tăng cường hệ thống giám sát quyền lực. Dự án Formosa Hà Tĩnh là dự án hàng tỷ đô la, với những sai phạm, vi phạm nghiêm trọng, nhưng từ các tập thể và cá nhân của các bộ, ngành trung ương, của Hà Tĩnh đã “để lọt”, “cho qua” được. Trên hành tinh này, 5.000 năm vừa rồi, nếu quyền lực không được giám sát chặt chẽ thì sẽ tha hóa. Vì vậy, giao quyền lực đến đâu phải kiểm tra đến đó.
Thứ ba, phải minh bạch, phải công khai. Dự án này có gì mà phải bí mật, tại sao không công khai? Phải đưa lên mạng, phải tổ chức nhiều hội thảo. Chúng ta làm không minh bạch, không để nhà khoa học, các chuyên gia trong và ngoài nước, người dân tham gia giám sát. Nếu không công khai thì chỉ mưu lợi cho một số cá nhân.
Thứ tư, Nhà nước, trực tiếp là Chính phủ, phải tạo điều kiện cho hệ thống truyền thông tiếp cận thông tin, cho phản ánh kịp thời những dấu hiệu sai phạm, vi phạm, phát hiện và cảnh báo sai lầm. Phải tạo điều kiện cho báo chí vào cuộc phát hiện sai sót, lên tiếng đúng lúc. Nếu công khai, minh bạch, tạo điều kiện cho báo chí chân chính vào cuộc thì Đảng sẽ mạnh, người dân sẽ tin.
Pv: Trân trọng cảm ơn Thiếu tướng về cuộc phỏng vấn này!
Chí Linh Sơn
(Thực hiện)
Bạch Hoàn: Formosa - Cái giá phải trả (Phần 2: Quan hay Dân, ai phải trả giá?)
Phần 2: Quan hay Dân, ai phải trả giá?
 |
| Bí thư Thành uỷ Hà Nội Hoàng Trung Hải |
Trong bài viết trước, tôi đã nói chi tiết về Võ Kim Cự, nguyên trưởng Ban Quản lý các khu kinh tế Hà Tĩnh, từng là phó chủ tịch, bí thư Hà Tĩnh, hiện là chủ tịch Liên minh Hợp tác xã VN, thành viên Uỷ ban Kinh tế Quốc hội và Nguyễn Thái Lai, nguyên thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Câu chuyện Formosa được vẽ ra, chắc chắn không chỉ bởi bàn tay của hai cá nhân ấy. Trong bài viết này, tôi sẽ cung cấp thêm vài dữ liệu cho các anh chị tham khảo để nhìn rõ những ai đã mở toang cửa rước Formosa vào VN, những người đã quản lý "tốt", những người đã nâng cao nhận thức về môi trường của Nhân dân và ý thức hơn về cách để tự bảo vệ sức khỏe cho chính mình…
1. Ai nghèo mà được bình yên?
Sau Võ Kim Cự, khi nói đến Formosa, người tiếp theo tôi nhớ đến là Uỷ viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành uỷ Hà Nội Hoàng Trung Hải. Ấn tượng nhất của tôi về ông là quan điểm thà nghèo nhưng bình yên. Có lẽ vì tôi chỉ là một thường dân bé mọn, một phụ nữ quanh quẩn góc bếp nên suy nghĩ khác nhiều. Tôi vẫn nghĩ, không một đất nước nào nghèo mà có thể bình yên. Cái nghèo thường luôn đi kèm với sự phụ thuộc, sự đớn hèn. Cái nghèo dẫn đến bất ổn xã hội. Trong suy nghĩ giản đơn của mình, tôi cho rằng một nhà lãnh đạo nhất thiết phải là người có khát khao và hành động để làm cho đất nước trở nên giàu có và bình yên, chứ không an phận chấp nhận cái nghèo.
Trở lại câu chuyện Formosa, tôi được biết vào cuối năm 2007, đầu năm 2008, thời điểm Formosa xin vào Vũng Áng và trong suốt thời gian Formosa xây dựng nhà máy tại Hà Tĩnh, ông Hoàng Trung Hải là Phó thủ tướng Chính phủ, phụ trách nhiều vấn đề nảy sinh ở dự án Fomosa Hà Tĩnh.
Ngày 24-12-2007, phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã có buổi làm việc với Formosa để nghe Tập đoàn này báo cáo về dự án đầu tư khu luyện gang thép 15 triệu tấn/năm và cảng nước sâu Sơn Dương. Sau buổi làm việc, thực hiện ý kiến chỉ đạo của ông Hoàng Trung Hải, Formosa đã xây dựng báo cáo đầu tư về hai dự án trên. Theo đó, thời gian xây dựng lò cao số 1 được rút ngắn từ 48 tháng xuống còn 36 tháng.
Ngày 4-3-2008, ông Hoàng Trung Hải là người ký văn bản chấp thuận chủ trương cho Formosa đầu tư nhà máy thép ở Vũng Áng. Cần rạch ròi rằng, thu hút FDI là cần thiết để phát triển kinh tế. Phát triển ngành thép cũng cần thiết. Nhưng, với lý lịch gây ô nhiễm môi trường của Formosa, lại là một dự án quy mô lớn ở một lĩnh vực có nhiều nguy cơ phá hoại môi sinh, trong khi hoàn toàn không có kinh nghiệm ở lĩnh vực luyện thép, thì rõ ràng chấp thuận cho Formosa vào Hà Tĩnh là một quyết định đầy dũng cảm mang tính đột phá và tiềm ẩn rủi ro cao.
Sau khi được Võ Kim Cự cấp giấy chứng nhận đầu tư, trong quá trình triển khai dự án, Formosa nhận được hàng loạt ưu ái. Trong số đó phải kể đến ưu ái về thuế. Giấy chứng nhận đầu tư ký cho Formosa không có mục nào cho thấy tập đoàn này được miễn thuế tài nguyên và phí môi trường đối với hoạt động khai thác cát san lấp nền. Luật Thuế Tài nguyên cũng không có quy định nào miễn thuế đối với trường hợp như Formosa. Thực tế Formosa có một nhà thầu Bỉ thực hiện hút cát từ biển để lấy cát san lấp nền thực hiện xây dựng khu luyện thép, thay vì phải mua cát.
Ngày 3-7-2014, Thanh tra Chính phủ có văn bản kết luận một số vấn đề liên quan đến quản lý đất đai và xây dựng của Hà Tĩnh, trong đó có nêu rõ Hà Tĩnh chậm thu thuế tài nguyên và thu chưa đủ phí môi trường đối với cát dùng để san lấp nền trong dự án xây dựng nhà máy luyện thép Formosa, chưa thu phí xả thải là không đủ quy định. Đến thời điểm ban hành kết luận, Formosa đã nộp phí tài nguyên.
Trùng hợp là trước đó, ngày 29-6-2014 Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải chỉ đạo Bộ Tài chính tạm ứng 250 tỉ đồng từ ngân sách Trung ương cho Hà Tĩnh để hoàn trả số tiền thuế tài nguyên và phí môi trường đã thu của Formosa.
Trước đó nữa, vào đầu tháng 1-2013, Formosa kiến nghị Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải xem xét nhiều hạng mục dự án cần nhận được sự hỗ trợ. Trong đó có trang 14 của văn bản nói về vấn đề xin cấp giấy phép thi công và giấy phép xây dựng. Văn bản của Formosa viết như sau: Theo đúng quy trình, sau khi toàn bộ các công trình thuộc dự án hoàn thành thiết kế cơ bản, chủ đầu tư phải cung cấp bản vẽ và tư liệu, sau khi được Bộ Công thương phê chuẩn sẽ xin Ban quản lý Khu kinh tế Vũng Áng cấp giấy phép thi công và giấy phép xây dựng. Nhưng vì quy mô dự án lớn, nếu chờ các công trình hoàn thành thiết kế cơ bản, sau đó xin giấy phép thi công thì sẽ kéo dài thời gian xây dựng. Do đó, hình thức xây dựng dự án là tiến hành đồng thời giữa thiết kế và thi công, nhiều hạng mục đã được tiến hành thuận lợi dưới sự giúp đỡ của Chính phủ và Hà Tĩnh.
Formosa cho biết, vào tháng 12-2012, thiết kế cơ sở của dự án đầu tư đã được gửi lên Bộ Công thương. Tập đoàn này kiến nghị Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải cho phép trong thời gian chờ hoàn thành thủ tục thì Formosa vẫn được thi công xây dựng. Sau khi hoàn thành thẩm duyệt hồ sơ sẽ xin giấy phép thi công và giấy phép xây dựng.
Như vậy nghĩa là, Formosa xin cơ chế thi công dự án trước khi thiết kế cơ sở được phê duyệt, xây dựng các công trình trước khi có giấy phép xây dựng. Đến giờ, Formosa có được hưởng cơ chế này hay không, tôi cho rằng những người có trách nhiệm hoàn toàn có thể kiểm tra xem Formosa có giấy phép xây dựng hay chưa, nếu có thì ở thời điểm nào và thực tế họ đã xây dựng các hạng mục công trình từ thời điểm nào?
Việc Formosa có thể tự ý xây dựng nhà máy luyện cốc bằng công nghệ dập cốc ướt thay vì cốc khô như báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được phê duyệt vào tháng 6-2008, cùng với 52 lỗi vi phạm khác, đã là một câu trả lời. Khi trao đổi với tôi, một vị lãnh đạo cấp cục ở Bộ Công thương nói, xây dựng không có giấy phép thì chỉ trời mới biết họ làm cái gì trong khu đất ấy.
2. Ngồi xổm trên luật.
Nguyên thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Thái Lai đã bị kết luận có sai phạm nghiêm trọng khi cấp giấy phép xả thải cho Formosa ra biển. Đường ống xả thải của Formosa được đặt ngầm ở độ sâu 17m, nằm ngoài khơi Vịnh Sơn Dương. Vị trí đặt ống xả thải này là trái luật bởi theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường, đường ống xả thải phải đặt ở vị trí sẽ quan sát, thuận tiện cho kiểm tra giám sát. Quá trình cấp phép, Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa tham vấn người dân theo đúng quy định.
Như vậy, đường ống xả thải ra biển của Formosa là một di sản trái luật. Chính ông Trần Hồng Hà, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã nói vào ngày 29-4-2016 rằng, luật quy định đường ống phải đảm bảo thật sự thuận lợi cho các cơ quan kiểm tra, như vậy không thể để ngầm được. Tới đây, Formosa phải đưa đường ống ngầm này lên để thuận tiện cho việc theo dõi, giám sát.
Tuy nhiên, đến ngày 4-7-2016, cũng vẫn là Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, nhưng ông Trần Hồng Hà lại nói, vấn đề không phải là đường ống ngầm mà là nước thải trước khi thải ra môi trường trong ống ngầm này đã được xử lý đạt tiêu chuẩn hay chưa, việc kiểm soát để đảm bảo chắc chắn nước thải đảm bảo an toàn có minh bạch không, khi có sự cố thì phương án dự phòng là gì? Nếu nước thải đã được xử lý đạt tiêu chuẩn, thì vẫn có thể thải qua các ống ngầm đã xây dựng.
Tôi đồng ý với quan điểm vấn đề nằm ở nước thải đã được xử lý hay chưa. Nhưng năng lực kiểm tra giám sát của các cơ quan chức năng tồi tệ ra sao đã được Nhân dân cả đất nước này thấy rõ qua vụ việc cá chết ở miền Trung. Hơn nữa, một nhà đầu tư có thâm niên phá hoại môi trường như Formosa thì thật khó để tin tưởng. Chừng nào còn tồn tại một cái cống ngầm thì chừng đó chẳng ai biết họ sẽ tống thứ gì ra biển miền Trung. Hơn nữa, cần lưu ý là đường ống ấy đặt ngầm là trái quy định của Luật Bảo vệ môi trường. Thế nên, ông Trần Hồng Hà không thể dùng quyền lực Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường của mình để thừa nhận một thứ trái luật. Cho một thứ mà chính mình đã khẳng định là trái luật được tồn tại, liệu đó có thể coi là hành vi ngồi trên luật?
Thử hỏi, còn ai tin tưởng một người như thế đứng đầu ngành tài nguyên và môi trường?
3. Dối trời lừa dân.
Trong câu chuyện về Formosa, tôi tuyệt đối không thể nào quên hình ảnh các quan chức ăn hải sản để an lòng dân ở Hà Tĩnh, Quảng Bình. Trong đó, cần đặc biệt lưu ý bà Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến. Thân là người đứng đầu ngành y tế, gác cửa ở lĩnh vực an toàn thực phẩm, chăm lo sức khoẻ cho 92 triệu dân, nhưng Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến lại có những hành động không thể nào chấp nhận được.
Cụ thể, khi sự việc cá chết còn đang gây hoang mang dư luận và chưa biết nguyên nhân từ đâu, vào ngày 1-5-2016, bà Nguyễn Thị Kim Tiến khẳng định chắc như đinh đóng cột rằng: Bộ Y tế đã lấy mẫu nhiều loại hải sản tươi sống do ngư dân đánh bắt về như tôm, cá, ốc, sò, mực, một số loại rau để phân tích.
Kết quả đo được thì các chỉ số đều an toàn đối với sức khỏe con người. “Thông tin rất quan trọng là hải sản tươi sống đều an toàn. Riêng các mẫu hải sản ở Quảng Trị và Thừa Thiên-Huế ngày 2/5 sẽ có kết quả”.
Ngày 3-5, bà Tiến khoe trên facebook một tấm hình đang cùng thuộc cấp của mình ăn tiệc hải sản ở Hà Tĩnh để truyền đi thông điệp hải sản an toàn.
Thực tế thì sao, hải sản chết do nhiễm chất độc phenol, cyanua từ trong chất thải độc hại mà Formosa xả ra biển miền Trung. Đến tháng 8-2016, chính ngành y tế kiểm nghiệm vẫn phát hiện tại Hà Tĩnh có mẫu cá trạng buồn nhiễm cadimi vượt ngưỡn giới hạn tối đa, cá mỏ neo, cá đuối, ghẹ ba mắt, cá nhồng… nhiễm cyanua và mẫu cá đuối, ghẹ ba mắt, cá man nhiễm phenol. Tại Quảng Bình, thời điểm này vẫn phát hiện mẫu ghẹ nhiễm phenol.
Đó là chưa kể, trong tháng 7-2016, ngành y tế lấy mẫu xét nghiệm phát hiện tới 25,9% mẫu hải sản nhiễm kim loại nặng. Thêm nữa, tại thời điểm xảy ra cá chết, các nhà khoa học lấy mẫu phân tích cũng đã phát hiện các mẫu hải sản bị nhiễm phenol và cyanua.
Lương tâm một con người không cho phép nói rằng hải sản an toàn để người dân tiếp tục ăn hải sản đang chứa những chất cực độc. Đó là hành động dối trên lừa dưới, dối trời lừa dân, coi thường sức khoẻ của nhân dân, đầu độc dân. Vậy Bà Tiến tiếp tục ngồi ghế Bộ trưởng y tế để làm gì?
Một cá nhân khác tôi cho rằng trí tuệ thấp, nhân cách kém, cần phải bị xem xét xử lý kỷ luật, đó chính là Phó chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Đặng Ngọc Sơn. Khi miền Trung xảy ra thảm hoạ cá chết, người dân Hà Tĩnh lo lắng, nhân dân cả nước hoang mang, ông Đặng Ngọc Sơn nói rằng người dân cứ yên tâm ăn cá, cứ yên tâm tắm biển. Đây là một lời nói trấn an dư luận không dựa trên bất cứ cơ sở khoa học nào. Điều này có thể để lại hậu hoạ khôn lường. Xét cả tâm và tầm, ông Sơn không đủ để ngồi ghế Phó thường dân chứ đừng nói Quan Phụ mẫu của 1 Tỉnh.
Còn những cái tên khác cũng xuống tắm biển, ăn cá để trấn an dư luận, mọi người có thể giúp tôi liệt kê bằng các comment phía dưới bài viết này. Nếu tôi liệt kê ra hết thì tẩu hoả nhập ma mất.
4. Ai cầm đèn chạy trước ô tô?
Trong phần một “Lạc nước hai xe đành bỏ phí...” của chủ đề “Formosa – Cái giá phải trả”, tôi đã viết khá chi tiết về những sai phạm của Nguyễn Thái Lai và Võ Kim Cự. Các anh chị có thể đọc theo mạch bằng cách vào link này: https://www.facebook.com/bachhoanvtv24/posts/1881213928792520
Về một số ý kiến cho rằng, Võ Kim Cự không thể tự cho phép Formosa được đầu tư 70 năm, tôi sẽ thông tin thêm vài dòng. Thực tế ông Cự đã tự ý cam kết với Formosa trước khi cấp phép.
Về chủ trương đầu tư, Chính phủ chỉ chấp thuận cho Formosa đầu tư nhà máy thép, chứ không phải chấp thuận cho đầu tư 70 năm. Muốn được đầu tư 70 năm, Hà Tĩnh cần có văn bản xin ý kiến và Chính phủ phải chấp thuận bằng văn bản giấy trắng mực đen.
Giấy trắng mực đen cho thấy, ngày 3-7-2014, Thanh tra Chính phủ kết luận Hà Tĩnh cấp phép cho Formosa thời hạn 70 năm khi chưa được Chính phủ đồng ý là trái quy định tại Điều 52 Luật Đầu tư 2005. Thanh tra Chính phủ kiến nghị giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư xem xét xử lý.
Ngày 1-8-2014, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị tiếp tục giữa thời hạn 70 năm cho Formosa. Sau đó, Chính phủ chấp thuận kiến nghị của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Như vậy, ông Cự không cầm đèn chạy trước ô tô thì ai vào đây?
Phần 2 của chủ đề “Formosa – Cái giá phải trả”, tôi chỉ mong mọi người có thêm dữ liệu, chứ không có niềm tin và kỳ vọng gì nhiều. Bằng chứng là sau những hành động ở vụ cá chết vào tháng 5-2016, đến tháng 7-2016, bà Nguyễn Thị Kim Tiến tiếp tục được phê chuẩn là Bộ trưởng Bộ Y tế.
Tuy nhiên, như tôi vẫn nói, vụ Formosa sẽ đi vào lịch sử không chỉ là câu chuyện vi phạm của một nhà đầu tư, không phải chỉ là một sự cố môi trường như cách người ta gọi tên hiện này. Câu chuyện về Formosa sẽ đi vào lịch sử về sự lựa chọn, về ứng xử của giới chức với người dân. Lịch sử thì luôn công bằng, nhân dân luôn nhắc nhớ.
Bạch Hoàn
(FB Bạch Hoàn)
