Nguyên nhân nào khiến Đặng Tiểu Bình trục xuất Hồ Diệu Bang?
Hồ Diệu Bang là thế hệ sau và ít hơn Đặng Tiểu Bình 11 tuổi, nhưng lại là người có ơn sửa lại án sai cho Đặng Tiểu Bình, nhờ vậy mà Đặng Tiểu Bình mới có thể quay trở lại vũ đài chính trị Trung Quốc. Nhưng sau này, Hồ Diệu Bang lại bị Đặng Tiểu Bình trục xuất. Vậy rốt cuộc vì nguyên nhân gì?
Đặng Tiểu Bình (trái), người khởi xướng chương trình cải tổ kinh tế Trung Quốc vào năm 1976 và Tổng Bí Thư Đảng Cộng sản Trung Quốc Hồ Diệu Bang, người chủ trương dân chủ hóa Trung Quốc. (Ảnh: Nytimes)
Tác giả Dương Kế Thừng trong bài viết “Đấu tranh chính trị trong niên đại cải cách ở Trung Quốc” đã cho biết, nguyên nhân trực tiếp khiến Hồ Diệu Bang bị trục xuất là bởi ông đồng ý việc Đặng Tiểu Bình nghỉ hưu. Trong một cuộc họp nội bộ, Đặng Tiểu Bình đã đề cập đến nguyện vọng muốn thoái lui của mình, trong khi những người khác đều muốn giữ lại Đặng Tiểu Bình, thì Hồ Diệu Bang lại tỏ vẻ đồng ý. Và chỉ vì hai chữ “đồng ý” này, Hồ Diệu Bang đã bị những người khác chỉ trích.
Bài viết phân tích, các lão nhân muốn giữ Đặng Tiểu Bình ở lại, một nguyên nhân là do Đặng Tiểu Bình là người có địa vị trong mắt của họ; một nguyên nhân khác là nếu Đặng Tiểu Bình thoái lui, các nguyên lão khác cũng khó có thể ở lại, vậy nên vì để giữ lợi ích của mình họ cần giữ Đặng Tiểu Bình ở lại. Hồ Diệu Bang đồng ý Đặng Tiểu Bình về hưu, tương đương với động chạm đến lợi ích của nhóm lão nhân.
Năm 1986, sau khi “Báo thanh niên Thâm Quyến” đăng bài viết “Hoan nghênh Tiểu Bình về hưu” đã khiến các lãnh đạo cấp cao Bắc Kinh bất mãn. Sau đó, “Báo Thanh Niên Thâm Quyến” đã bị cấm hoạt động.
Nhưng, Triệu Tử Dương cho rằng, việc Hồ Diệu Bang hạ đài không liên quan đến việc Hồ Diệu Bang tán thành Đặng Tiểu Bình về hưu.
Triệu Tử Dương nói với Dương Kế Thằng, Phó Tổng Biên tập tạp chí Viêm Hoàng Xuân Thu rằng, nguyên nhân căn bản khiến Hồ Diệu Bang hạ đài là do Đặng Tiểu Bình và một số lão nhân hoàn toàn không còn tin tưởng Hồ Diệu Bang. Đầu tiên là do Hồ Diệu Bang không kiên quyết “phản tự do hóa”; thứ hai là Hồ Diệu Bang nói chuyện với chủ nhiệm tạp chí “Nhân Dân” của Hong Kong Lục Khanh.
Trong nửa cuối năm 1986, Đặng Tiểu Bình nhiều lần nhắc lại về cải cách thể chế chính trị. Trong hoàn cảnh chính trị được nới lỏng, rất nhiều những tuyên truyền chính trị, đã kích động đến giới tri thức và sinh viên.