Xử lý nợ xấu: Người thương dân và kẻ vong dân

Người thương dân

“Lấy ngân sách xử lý nợ xấu là lấy của người nghèo chia cho người giàu!” - Tiến sĩ Bùi Trinh thốt lên, vào lúc một số cơ quan chính phủ đang tổ chức một chiến dịch “mồi” trên công luận để rút rỉa bằng được ngân sách nhằm xóa đi những khoản nợ xấu khổng lồ do các ngân hàng thương mại gây ra vào thời “đại loạn”.

Tháng 8/2016, sau hàng loạt thú nhận gián tiếp của giới lãnh đạo Công ty quản lý các tài sản tín dụng (VAMC) về triển vọng vô vọng đối với kết quả xử lý nợ xấu mà đơn vị này đã nhận lãnh trách nhiệm từ năm 2013 và không ít lần khoe khoang, một lần nữa giới tham mưu tài chính cho chính phủ là Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính lại âm thầm bày mưu tính kế “dùng ngân sách để xử lý nợ xấu” - mà về thực chất là “ăn cướp” tiền đóng thuế của nhân dân và của cả những người nghèo, rất nghèo.

Âm mưu trên lộ ra trong Dự thảo kế hoạch tái cơ cấu nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Mọi việc sẽ tuần tự “đúng quy trình”: Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính được giao soạn thảo đề án nghiên cứu khả năng bố trí nguồn lực ngân sách nhà nước để xử lý một phần nợ xấu, dự kiến sẽ trình Quốc hội thông qua.

Nhưng “rút kinh nghiệm” thời Nguyễn Tấn Dũng và Nguyễn Văn Bình, đề xuất sử dụng ngân sách nhà nước để xử lý nợ xấu không được bố trí trong các nội dung chính của dự thảo, mà lại được “giấu” trong phần phụ lục về danh mục chương trình liên quan.

“Không có lý do gì để dùng ngân sách nhà nước xử lý nợ xấu!” - Tiến sĩ Phan Minh Ngọc phản bác quyết liệt.

Theo quan điểm của Tiến sĩ Phan Minh Ngọc, nợ xấu do lỗi của các ngân hàng, người nộp thuế chẳng có tội tình gì mà phải chịu nhìn đồng tiền thuế của mình được tiêu vào những hố đen do người khác tạo ra.

Nhiều ý kiến khác cũng đang quá bức bối trước âm mưu rút rỉa ngân sách và do đó là rút rỉa tiền đóng thuế của dân để xử lý nợ xấu.

Một quan chức hiếm hoi trong Quốc hội thường bày tỏ trách nhiệm là Phó Chủ nhiệm Nguyễn Đức Kiên của Ủy ban Kinh tế Quốc hội một lần nữa khẳng định: khó có thể lấy thêm tiền ngân sách để xử lý nợ xấu trong thời điểm này vì ngân sách còn phải dùng vào nhiều vấn đề khác, và sòng phẳng mà nói thì nợ xấu không phải do lỗi của Nhà nước nên không thể cứ khó là kêu ngân sách.

Những kẻ vong dân

Nhưng ở chiều đối nghịch với lợi ích còm cõi của nhân dân, lại có những chuyên gia cam tâm đứng về các nhóm cá mập tài chính và hô hào “phải dùng tiền ngân sách để xử lý nợ xấu”. Một trong những ý kiến đó là ông Cấn Văn Lực, cố vấn cấp cao Chủ tịch Hội đồng Quản trị Ngân hàng BIDV. Tại hội thảo Hoàn thiện thể chế cho sự phát triển bền vững hệ thống ngân hàng Việt Nam diễn ra vào tháng 9/2016, ông Cấn Văn Lực đã cho rằng cần phải có thêm ngân sách để xử lý nợ xấu. Loại ý kiến thiên về nhóm lợi ích này còn “dự toán” cụ thể khoảng 5.000 - 10.000 tỷ đồng từ ngân sách để “mua nợ xấu”.

Vài quan chức Quốc hội cũng phụ họa rằng “kinh nghiệm các nước đều dùng ngân sách để xử lý nợ xấu”.

“Các nước” nào?

Đến lúc này, tư tưởng vong dân đã không còn được che giấu.

Vào cuối năm 2015, trong khi hai nhân vật đại diện cho nhóm lợi ích khổng lồ là Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Thống đốc Nguyễn Văn Bình cố ép nợ xấu về dưới 3% thì chính báo cáo của Ủy ban Giám sát và Tài chính Quốc gia - một cơ quan phân tích tài chính thuộc chính phủ mà trước đây mang tâm thế khá khép nép - lại cho thấy tỉ lệ nợ xấu thực lên đến 17%.

Trước đó vào tháng Mười năm 2014, ba năm sau khi triển khai đề án xử lý nợ xấu, chính phủ của Nguyễn Tấn Dũng và Nguyễn Văn Bình đã đưa kiến nghị “xem xét dành một phần chi ngân sách nhà nước để xử lý nợ xấu của các doanh nghiệp nhà nước” ra Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Nhưng cũng bởi quá chủ quan nên chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã vấp phải một làn sóng phản đối quyết liệt từ đủ mọi thành phần dân chúng và cả trong giới quan chức. Cho tới lúc đó, đa số người dân đều đã nhận ra nợ xấu có bản chất là những chiến dịch kinh doanh cực kỳ phiêu lưu và tham đến mờ mắt của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước vào các lĩnh vực chứng khoán, bất động sản, bảo hiểm trong thời kỳ “đầu cơ vàng” những năm 2006-2007, để sau đó khi các thị trường đầu cơ lao dốc và gần như sụp đổ thì phần lớn các chủ thể đầu tư đều rước họa vào thân.

Không chỉ giới ngân hàng thương mại chìm trong thảm họa nợ xấu, nhiều tập đoàn kinh tế được coi là “quả đấm thép” (từ ngữ của cựu thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng) cũng vướng vòng “lao lý”. Chỉ tính riêng những tập đoàn lớn của nhà nước có tham gia đầu cơ bất động sản và chứng khoán đã mang về số lỗ kinh hoàng, như Tập Đoàn Xăng Dầu Việt Nam (Petrolimex) lỗ 10.000 tỷ đồng, Tập Đoàn Điện Lực Việt Nam (EVN) lỗ 30.000 tỷ đồng. Nhưng cái kết quả còn tàn nhẫn hơn nhiều là những tập đoàn này, để bù đắp dễ nhất và nhanh nhất số lỗ của mình, đã “móc ngoặc” với giới chủ quản là Bộ Công thương để vận dụng “tham nhũng chính sách”, liên tiếp gây ra các chiến dịch tăng giá điện và xăng dầu trên đầu hàng chục triệu người nghèo.

Phút nói thật hiếm hoi

Trong một cuộc tranh luận trên diễn đàn xử lý nợ xấu, Tiến sĩ Lê Hồng Giang, Công ty Quản lý quỹ TGM tại Australia, nói toạc ra: “VAMC thực chất chỉ là một dạng "thủ thuật kế toán" để đưa nợ xấu ra khỏi bảng cân đối kế toán của các ngân hàng”.

Trong thực tế, nợ xấu bất động sản lại chiếm đến ít nhất 70% tổng nợ xấu lên đến 500.000 tỷ đồng trong khối ngân hàng. Nhưng bản thành tích của VAMC chỉ xử lý trên giấy được khoảng 10% số nợ xấu mua lại từ các ngân hàng thương mại cho thấy triển vọng để khoảng một phần ba khối tổ chức tín dụng “một đi không trở lại” là rất cao trong vài năm tới.

Cho đến nay, toàn bộ 500 hồ sơ chào bán nợ xấu mà VAMC gửi cho các tổ chức tài chính nước ngoài từ năm 2014 vẫn không có hồi âm chính thức. Nếu cả VAMC mà còn không thuyết mị nổi những doanh nghiệp cá mập trong nước “ôm” lại nợ xấu, sẽ chẳng một tập đoàn nước ngoài nào dại dột rước lấy “của nợ Việt Nam.”

Nếu vài năm trước lãnh đạo của VAMC luôn báo cáo rằng VAMC mua nợ xấu bằng “tiền tươi thóc thật”, thì đến năm 2016 mọi chuyện đã hoàn toàn bế tắc khi cũng những quan chức thích cường điệu và ma mị này phải gián tiếp thú nhận rằng từ khi được sinh ra đến nay, VAMC chưa bao giờ mua nợ xấu bằng tiền mặt, và sau đó là “năm 2016 VAMC sẽ chỉ mua nợ xấu rất ít”.

Đến giữa tháng 9/2016, trong một cuộc họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Nguyễn Thị Kim Ngân, Chủ tịch Quốc hội, đã dè dặt lách khỏi tâm thế im ắng quá lâu trước đây để lần đầu tiên thể hiện cách nhìn đong đưa của bà về nợ xấu: “Báo cáo nợ xấu của các tổ chức dưới 3% là chưa chính xác, vì nó vẫn treo ở VAMC”.

Phút nói thật hiếm hoi, quá hiếm hoi trong trường đời những quan chức “vì nước quên thân, vì dân phục vụ”.

Nhưng đã quá muộn để nói thật. Nếu những quan chức như bà Nguyễn Thị Kim Ngân phải tỏ ra bức bối, tiếng chuông báo tử đã vang rền.

Cái chết của nợ xấu và kéo theo một phần lớn nền kinh tế quốc dân đã lồ lộ ngay trước mắt.

Phạm Chí Dũng

* Blog của nhà báo Phạm Chí Dũng là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.

(Blog VOA)