TPO - GS Friedhelm Schoeder cho rằng biển miền Trung tương đối an toàn, nhưng cần phải giám sát thêm mới trả lời được câu hỏi đã ăn cá biển được chưa?
GS Friedhelm Schoeder.GS Friedhelm Schoeder.
Phát biểu tại Hội nghị báo cáo kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển bốn tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế, GS Friedhelm Schoeder, Viện Nghiên cứu tài nguyên và môi trường biển của Đức, chuyên gia tham gia vào đánh giá sự cố cá chết ở Việt Nam, cho biết: Biển miền Trung tương đối an toàn. Tuy nhiên cần phải giám sát thêm mới trả lời được câu hỏi đã ăn cá biển được chưa?
Đánh giá về mức độ an toàn của nước biển, GS Friedhelm Schoeder  cho biết, trên thực tế đa số vùng biển khu vực này an toàn. Với các thông số từng gây ra sự cố cá chết, thì hiện tại thông số Xyanua đã sạch, thông số Phenol có chiều hướng giảm nhưng vẫn nằm trong ngưỡng cho phép của Việt Nam. Tuy nhiên, tại một số địa điểm phải quan sát thêm để xem diễn biến hồi phục của Phenol.
Theo GS Friedhelm Schoeder, có thể bơi lội, tắm biển thoải mái ở khu vực biển miền Trung. Cá nhân ông trong chiều nay, nếu có cơ hội sẽ cơ hội sẽ tắm biển.
Về vấn đề hải sản, GS Friedhelm Schoeder cho rằng, Bộ Y tế phải quan sát thêm, phải lấy mẫu từ biển cũng như thị trường ngoài chợ  để phân tích, đánh giá. GS Friedhelm Schoeder cũng khuyến cáo, hiện nay một số các loại cá nhỏ đã quay trở lại. Phải giữ các loài cá nhỏ  để thu hút các loài cá lớn nhằm đảm bảo phát triển bền vững. Bên cạnh việc phân tích mẫu tại Việt Nam, cơ quan chức năng cũng nên lấy mẫu gửi ra các nước khác như Úc, Nhật để đối chứng.
Về nuôi trồng thủy sản, GS Friedhelm Schoeder cho rằng, phải tiếp tục theo dõi đánh giá, phân tích chất lượng nước: "Hy vọng 1-2 tháng có thể  nuôi trồng bình thường khi chúng ta kiểm soát được chất lượng nước".
Ngoài ra, GS Friedhelm Schoeder cũng khuyến cáo cần phải kiểm soát chặt chẽ các nguồn thải ra biển, không chỉ với Formosa mà còn tất cả các công trình xả thải ở 4 tỉnh này.  Chương trình quan trắc phải tăng tính kết nối, minh bạch, đảm bảo việc kiểm soát, cảnh báo sớm.

Vẫn chưa biết được ăn cá hay chưa!

LĐO HƯNG THƠ

Sau thảm họa cá chết do Nhà máy Formosa Hà Tĩnh gây ra, biển 4 tỉnh miền Trung bị ảnh hưởng nặng nề. Ảnh: Hưng Thơ.
Sáng nay (22.8), tại TP.Đông Hà (Quảng Trị), Bộ TNMT phối hợp với Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội, UBND tỉnh Quảng Trị và các cơ quan liên quan tổ chức Hội nghị công bố kết quả, đánh giá hiện trạng môi trường biển từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế. 
Khi có đầy đủ số liệu, Bộ Y tế sẽ công bố cá ăn được hay chưa


Bộ trưởng Trần Hồng Hà phát biểu tại hội nghị.

Bộ trưởng TNMT Trần Hồng Hà đã kết luận và bế mạc Hội nghị công bố kết quả, đánh giá hiện trạng môi trường biển từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế. Trong đó, Bộ trưởng Hà nhấn mạnh rằng mục đích của hội nghị sẽ trả lời 3 câu hỏi môi trường liên quan đến sức khỏe của người dân, an toàn vệ sinh thực phẩm, nuôi trồng thủy sản đã an toàn chưa.
Bộ trưởng Trần Hồng Hà đánh giá báo cáo kết quả là bài bản, hội nghị cũng cởi mở khi có mặt của nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước. Thông qua báo cáo kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển 4 tỉnh miền Trung, có nhiều ý kiến góp ý về thời gian tới đây làm gì, nên tiếp cận cái gì, cái gì trọng tâm... để đi đến câu hỏi biển miền Trung đã an toàn chưa là rất sát thực.
Bộ trưởng Hà nhìn nhận, đến thời điểm này kết quả công bố chưa được đầy đủ, chưa giải đáp hết thắc mắc người dân. Tuy nhiên, thực tế cho thấy diễn biến chất lượng nước biển, phục hồi sinh thái, khả năng tự làm sạch, kiến tạo... để đi đến kết luận những chất ô nhiễm đang được làm sạch, tự đào thải.
Tuy nhiên, trước mắt, vì sức khỏe của người dân, Bộ trưởng Hà yêu cầu cần khoanh vùng biển an toàn, vùng biển nào chưa thực sự an toàn để khuyến cáo người dân. "Nhưng phải khẳng định rằng, ngoài 3 địa điểm (Sơn Dương - Hà Tĩnh, phía đông Nhật Lệ - Quảng Bình, Hòn Sơn Chà- Thừa Thiên - Huế) có khả năng phân tán các chất Phenol, Xianua trong nước, thì toàn bộ biển còn lại của 4 tỉnh miền Trung an toàn cho việc phục vụ cho thể thao dưới nước".
Câu hỏi nhận được nhiều quan tâm nhất, rằng vệ sinh an toàn thực phẩm và ăn cá đã an toàn chưa, thì chưa có câu trả lời. "Dựa trên cơ sở công bố hôm nay, Bộ Y tế sẽ có kết luận toàn diện về vệ sinh an toàn thực phẩm, vì vậy mong bà con lưu ý. Bộ Y tế cần thêm thời gian và thận trọng, nên khi có đầy đủ số liệu, Bộ Y tế sẽ công bố ngay việc cá ăn được hay chưa" - Bộ trưởng Hà, thông tin. 
Bên ngoài lề hội nghị trên, báo chí đã có cuộc trao đổi với GS. TS Mai Trọng Nhuận - Đại học Quốc gia Hà Nội. Ông Nhuận cho biết, dẫn chứng cụ thể để khẳng định biển đang tự đào thải, đang tốt dần hàm lượng một số chất ô nhiễm giảm rất nhanh, có nơi đến 90%. Ngay cả Phenol tăng từ tháng 7 đến tháng 8 đã giảm, còn hệ sinh thái từ bị tẩy trắng, nay đã phục hồi, vậy chứng tỏ môi trường đang tốt dần lên. "Ngay cả 3 vùng biển mà chúng tôi đã nói ở trên cần thận trọng, thì nước biển ở đó nằm trong giới hạn cho phép chứ không phải là độc. Nhưng do điều kiện tự nhiên xoáy cục bộ và trầm tích, nên mới khuyến cáo để thận trọng hơn. Nói thế là để khẳng định thêm lần nữa, nước biển ở 4 tỉnh miền Trung an toàn cho nuôi trồng, an toàn cho hoạt động tắm biển, thể thao dưới nước" - ông Nhuận, nói.
Chờ câu trả lời hải sản đã ăn được chưa?
Tại hội nghị, các chuyên gia, nhà khoa học đã có những kiến nghị, trao đổi xung quanh báo cáo Hội nghị công bố kết quả, đánh giá hiện trạng môi trường biển từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế.
Ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học đều đồng ý, tin cậy những số liệu vừa được công bố. Ngoài ra, các chuyên gia thể hiện sự vui mừng trước thông tin kết quả kiểm nghiệm gần đây cho thấy tổng Phenol trong nước biển không tăng nữa mà đang giảm.
Nhà nghiên cứu Dr. Friedhelm Schoroeder - Viện Công nghệ môi trường biển (Đức) cho rằng, thông số Phenol được phát hiện có xu hướng giảm, nằm trong giới hạn cho phép. "Các thông số về nước biển cho thấy hoạt động thể thao dưới nước biển hoàn toàn an toàn. Nếu có cơ hội tôi sẽ ra biển để bơi lội" - Dr. FriedhelmSchoroeder, nói.
Ông Dr. Friedhelm Schoroeder kiến nghị, cần kiểm soát tốt các nhà máy có nguy cơ xả thải gây ô nhiễm. Thực tế, đại đa số các vùng biển này đã an toàn, còn một số nơi còn dư lượng còn tồn động dù trong giới hạn cho phép cũng cần kiểm soát chặt. "Tôi tin cậy số liệu đã công bố, tôi nghĩ nó rất tin cậy, nhưng cần làm rõ cho người dân hiểu mức độ tin cậy đó" - Dr. Friedhelm Schoroeder, phát biểu.
Đồng ý kiến trên, PGS. Phùng Chí Sỹ - Viện nghiên cứu Việt Nga đánh giá cao kết quả nghiên cứu vừa công bố. Ồng Sỹ ủng hộ ý kiến của nhà nghiên cứu người Đức và đưa ra ý kiến nước biển tắm an toàn.
Còn theo PGS. TS Nguyễn Chu Hồi, thì Bộ TNMT cần gửi thông tin đã khảo sát biển về cho địa phương, để họ biết vùng biển nào đánh cá được, hết ô nhiễm. Cái đó người dân mới cần, địa phương mới cần.
Sau khi nghe ý kiến của các chuyên gia, ông Đặng Quốc Khánh - Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh, cũng như các địa phương tỉnh Thừa Thiên - Huế, Quảng Bình cho biết, rất mừng vì kết quả mà hội nghị thông tin là biển đã sạch. Địa phương kiến nghị, đề xuất cần công bố những kết quả này cho nhân dân biết và đề nghị các Bộ, ban ngành tiếp tục giám sát, buộc Formosa thực hiện đúng các cam kết về môi trường, không để xảy ra sai sót nào nữa.
Tuy nhiên, băn khoăn lớn nhất mà người dân 4 tỉnh miền Trung đang chờ đợi câu trả lời, rằng hải sản ăn được chưa, vẫn chưa được đề cập. "Địa phương chúng tôi muốn được nghe 2 ý quan trọng, là hải sản như thế nào, nhưng chưa thấy. Ngoài ra, việc Bộ NNPTNT cũng chưa thấy nói gì về việc sản xuất của người dân" - ông Đặng Quốc Khánh - Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh, nói.
Ý kiến được chú ý nhiều tại hội nghị là của PGS. TS Nguyễn Văn Hợp - Đại học Khoa học Huế.  Ông Hợp cho rằng kết luận của Bộ Y tế quá chung chung, cần nói rõ chứ không thể chung chung như vậy. "Cụ thể như kết luận về kết quả kiểm nghiệm đánh giá mức độ an toàn của các mẫu hải sản lấy tại 4 tỉnh miền Trung cho thấy hàm lượng một số chất ô nhiễm trong hải sản đã giảm dần theo thời gian thì cần nói rõ là chất gì giảm, giảm bao nhiêu, ăn vào có sao không" - ông Hợp nói.

"Chúng tôi khẳng định rằng chất lượng nước biển an toàn..."
Theo GS-TS ai Trọng Nhuận, nhóm chuyên gia đã sử dụng nhiều cách tiếp cận và phương pháp đánh giá, trong đó có việc lấy mẫu nước, lấy mẫu trầm tích, mẫu mảng bám keo tụ... Đại diện tất cả các mẫu được phân tích trong phòng thí nghiệm, từ đó có kết quả đánh giá bước đầu.
Theo đó, chất lượng nước biển nằm trong giới hạn cho phép theo QCVN 10-2015 của Bộ TNMT về PH, tổng số chất rắn... Hàm lượng Cianua giảm dần từ tháng 5 đến tháng 6 ở Quảng Bình rồi giảm dần ở cuối Thừa Thiên Huế. Hàm lượng Phenol trong nước của tháng 5 hàm lượng cao tập trung từ Hà Tĩnh đến Quảng Bình, đến tháng 6 Phenol phân tán và chuyển dịch sang Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, đến nay thì giảm dần.
Chất lượng nước biển có thông số nằm trong giới hạn cho phép tại các bãi tắm đều đạt quy chuẩn. Tổng Phenol trong tầm tích từ tháng 5 phân bố ở khu vực giáp ranh giữa Quảng Bình và Quảng Trị. Sau đó, hàm lượng Phenol phân bố ở Quảng Bình và Thừa Thiên Huế, Phenol trong trầm tích có xu hướng giảm dần.
"Chúng tôi khẳng định rằng chất lượng nước biển an toàn, chất lượng trầm tích nằm trong giới hạn cho phép. Nhưng ở vùng Sơn Dương - Hà Tĩnh, một số vùng ở Quảng Bình gần bờ biển tập trung cao Phenol và Cianua cần được giám sát chặt chẽ".
Về mảng bám keo tụ, trong các khu vực có rạn san hô và rạn đá ngầm được khảo sát trong tháng 6 vẫn còn hiện tượng lớp màng màu vàng bám trên bề mặt. Hệ sinh thái rạn san hô vào tháng 4, tháng 5 chết trắng, sau đó dần khôi phục và xuất hiện rong phủ tốt hơn. Đánh giá 100% rạn san hô có dấu hiệu bị tẩy trắng một số vùng, nhưng sau đó có phục hồi. Đến thời điểm này không còn hiện tượng san hô chết hàng loạt như tháng 4, tháng 5.
Trên cơ sở kết quả đánh giá hiện trạng, diễn biến và mức độ ô nhiễm môi trường biển các hệ sinh thái 4 tỉnh miền trung cho thấy, các thông số đặc trưng môi trường biển, trầm tích ở phần lớn các khu vực đã nằm trong giới hạn cho phép. Tuy nhiên, một số khu vực có dòng xoáy cục bộ  (Sơn Dương, phía đông Nhật Lệ, Hòn Sơn Chài) có khả năng phân tán các chất trong nước, nên cần theo dõi chặt.
Về chất lượng hải sản đánh bắt, theo kết quả kiểm nghiệm đánh giá mức độ an toàn của mẫu hải sản cho thấy, hàm độ một số chất ô nhiễm giảm dần theo thời gian. Kiến nghị, cần theo dõi và đánh giá diễn biến chất lượng môi trường và các hệ sinh thái ven bờ biển khu vực miền trung và giám sát các dự án, khu công nghiệp.
Công bố kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển
Trước đó, để đánh giá hiện trạng môi trường biển ở 4 tỉnh miền Trung, Bộ TNMT đã thành lập hội đồng với các chuyên gia để có sự thẩm định, kết quả chính xác nhất. Hội nghị có sự tham gia của lãnh đạo các bộ, ngành, chuyên gia, nhà khoa học và đại diện chính quyền 4 tỉnh Quảng Trị, Quảng Bình, Hà Tĩnh, Thừa Thiên Huế.
Phát biểu khai mạc hội nghị, ông Trần Hồng Hà - Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ TNMT - cho biết, tháng 4.2016 ở 4 tỉnh miền Trung xảy ra hiện tượng cá chết. Các bộ ngành liên quan đã vào cuộc đầy trách nhiệm. Sau đó, Cty Formosa Hà Tĩnh đã nhận trách nhiệm và công khai xin lỗi người dân. Sau đó, Bộ TNMT đã huy động một lực lượng lớn để quan trắc môi trường biển, và đã có kết quả khách quan, toàn diện.
"Tôi nhận thức được việc công bố biển sạch hay chưa là rất quan trọng, vùng biển nào sạch, vùng biển nào chưa sạch, hải sản nào sạch... Tại hội nghị này sẽ công bố báo cáo của các nhà khoa học sau thảm họa cá chết để làm rõ những vấn đề trên" - ông Trần Hồng Hà, nói.
Ông Nguyễn Văn Hùng - Bí thư tỉnh ủy tỉnh Quảng Trị - mong muốn sớm có sự đánh giá về môi trường biển. "Để biết biển Quảng Trị nói riêng và 4 tỉnh miền Trung nói chung đã sạch chưa, từ đó chúng tôi mới có định hướng sinh kế tiếp theo cho người dân. Hôm nay chính thức công bố kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển, những luận cứ mà Bộ TNMT bấy lâu nay dày công nghiên cứu sẽ giúp Quảng Trị và các tỉnh khác có định hướng mới, ổn đời sống nhân dân và có hướng phát triển kinh tế, sản xuất.
GS. TS Mai Trọng Nhuận, Đại học Quốc gia Hà Nội và Nhóm chuyên gia thực hiện sẽ trình bày báo cáo kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển tại 4 tỉnh.
Lãnh đạo các Bộ, ngành và địa phương chủ trì hội nghị công bố kết quả, đánh giá hiện trạng môi trường biển từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế. Ảnh: Hưng Thơ.
Toàn cảnh hội nghị. Ảnh: Hưng Thơ.
Theo GS-TS Mai Trọng Nhuận, nhóm chuyên gia đã sử dụng nhiều cách tiếp cận và phương pháp đánh giá, trong đó có việc lấy mẫu nước, lấy mẫu trầm tích, mẫu mảng bám keo tụ... Đại diện tất cả các mẫu được phân tích trong phòng thí nghiệm, từ đó có kết quả đánh giá bước đầu.
Theo đó, chất lượng nước biển nằm trong giới hạn cho phép theo QCVN 10-2015 của Bộ TNMT về PH, tổng số chất rắn... Hàm lượng Cianua giảm dần từ tháng 5 đến tháng 6 ở Quảng Bình rồi giảm dần ở cuối Thừa Thiên Huế. Hàm lượng Phenol trong nước của tháng 5 hàm lượng cao tập trung từ Hà Tĩnh đến Quảng Bình, đến tháng 6 Phenol phân tán và chuyển dịch sang Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, đến nay thì giảm dần.
Chất lượng nước biển có thông số nằm trong giới hạn cho phép tại các bãi tắm đều đạt quy chuẩn. Tổng Phenol trong tầm tích từ tháng 5 phân bố ở khu vực giáp ranh giữa Quảng Bình và Quảng Trị. Sau đó, hàm lượng Phenol phân bố ở Quảng Bình và Thừa Thiên Huế, Phenol trong trầm tích có xu hướng giảm dần.
"Chúng tôi khẳng định rằng chất lượng nước biển an toàn, chất lượng trầm tích nằm trong giới hạn cho phép. Nhưng ở vùng Sơn Dương - Hà Tĩnh, một số vùng ở Quảng Bình gần bờ biển tập trung cao Phenol và Cianua cần được giám sát chặt chẽ".
Về mảng bám keo tụ, trong các khu vực có rạn san hô và rạn đá ngầm được khảo sát trong tháng 6 vẫn còn hiện tượng lớp màng màu vàng bám trên bề mặt. Hệ sinh thái rạn san hô vào tháng 4, tháng 5 chết trắng, sau đó dần khôi phục và xuất hiện rong phủ tốt hơn. Đánh giá 100% rạn san hô có dấu hiệu bị tẩy trắng một số vùng, nhưng sau đó có phục hồi. Đến thời điểm này không còn hiện tượng san hô chết hàng loạt như tháng 4, tháng 5.
Trên cơ sở kết quả đánh giá hiện trạng, diễn biến và mức độ ô nhiễm môi trường biển các hệ sinh thái 4 tỉnh miền trung cho thấy, các thông số đặc trưng môi trường biển, trầm tích ở phần lớn các khu vực đã nằm trong giới hạn cho phép. Tuy nhiên, một số khu vực có dòng xoáy cục bộ  (Sơn Dương, phía đông Nhật Lệ, Hòn Sơn Chài) có khả năng phân tán các chất trong nước, nên cần theo dõi chặt.
Về chất lượng hải sản đánh bắt, theo kết quả kiểm nghiệm đánh giá mức độ an toàn của mẫu hải sản cho thấy, hàm độ một số chất ô nhiễm giảm dần theo thời gian. Kiến nghị, cần theo dõi và đánh giá diễn biến chất lượng môi trường và các hệ sinh thái ven bờ biển khu vực miền trung và giám sát các dự án, khu công nghiệp.

Công bố kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển
Trước đó, để đánh giá hiện trạng môi trường biển ở 4 tỉnh miền Trung, Bộ TNMT đã thành lập hội đồng với các chuyên gia để có sự thẩm định, kết quả chính xác nhất. Hội nghị có sự tham gia của lãnh đạo các bộ, ngành, chuyên gia, nhà khoa học và đại diện chính quyền 4 tỉnh Quảng Trị, Quảng Bình, Hà Tĩnh, Thừa Thiên Huế.
Phát biểu khai mạc hội nghị, ông Trần Hồng Hà - Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ TNMT - cho biết, tháng 4.2016 ở 4 tỉnh miền Trung xảy ra hiện tượng cá chết. Các bộ ngành liên quan đã vào cuộc đầy trách nhiệm. Sau đó, Cty Formosa Hà Tĩnh đã nhận trách nhiệm và công khai xin lỗi người dân. Sau đó, Bộ TNMT đã huy động một lực lượng lớn để quan trắc môi trường biển, và đã có kết quả khách quan, toàn diện.
"Tôi nhận thức được việc công bố biển sạch hay chưa là rất quan trọng, vùng biển nào sạch, vùng biển nào chưa sạch, hải sản nào sạch... Tại hội nghị này sẽ công bố báo cáo của các nhà khoa học sau thảm họa cá chết để làm rõ những vấn đề trên" - ông Trần Hồng Hà, nói.
Ông Nguyễn Văn Hùng - Bí thư tỉnh ủy tỉnh Quảng Trị - mong muốn sớm có sự đánh giá về môi trường biển. "Để biết biển Quảng Trị nói riêng và 4 tỉnh miền Trung nói chung đã sạch chưa, từ đó chúng tôi mới có định hướng sinh kế tiếp theo cho người dân. Hôm nay chính thức công bố kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển, những luận cứ mà Bộ TNMT bấy lâu nay dày công nghiên cứu sẽ giúp Quảng Trị và các tỉnh khác có định hướng mới, ổn đời sống nhân dân và có hướng phát triển kinh tế, sản xuất.
GS. TS Mai Trọng Nhuận, Đại học Quốc gia Hà Nội và Nhóm chuyên gia thực hiện sẽ trình bày báo cáo kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển tại 4 tỉnh.
Lãnh đạo các Bộ, ngành và địa phương chủ trì hội nghị công bố kết quả, đánh giá hiện trạng môi trường biển từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế. Ảnh: Hưng Thơ.
Toàn cảnh hội nghị. Ảnh: Hưng Thơ.