VỀ MỘT CÂU NỔI TIẾNG CỦA NGŨ TỬ TƯ: TRỜI TỐI, ĐƯỜNG XẤU
BUỘC PHẢI ĐI NGƯỢC, LÀM TRÁI ?
Posted on 19/01/2011 by Doi Thoai
Bài
viết kính tặng Tân Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhân dịp ông được đắc cử tại
Đại hội Đảng lần thứ XI !
Phúc
Lộc Thọ.
(Bài viết
này được trang Đối thoại giữ hộ )
Ngũ Tử Tư còn
có tên gọi là Ngũ Viên vốn là người nước
Sở, nay là địa bàn tỉnh Hồ Bắc.
Về Ngũ Tử Tư hiện còn có nhiều truyền thuyết: Một đêm bạc đầu, Đào mả quất roi, Móc mắt treo nơi cửa
thành…
Đặc biệt, Ngũ
Tử Tư đã để lại cho đời sau một câu nói nổi tiếng, đó là câu nói với Thân Bao
Tư, một bạn cũ người đang theo phò vua Sở Chiêu Vương, kẻ thù giết cha và anh
của Ngũ Tử Tư: “Trời tối,
đường xấu buộc phải đi ngược, làm trái !”
Trước khi đi
sâu vào giới thiệu văn cảnh ra đời và hàm ý của câu nói nổi tiếng kể trên, xin
giới thiệu vài nét về Ngũ Tử Tư.
Theo truyện Đông Chu Liệt Quốc, Ngũ Viên có tên tự là Tử
Tư người nước
Sở là người văn võ song toàn, cha ông là Ngũ Xa là
người chính trực làm quan nước Sở, nhưng bị kẻ xấu hãm hại, bị vua khép vào tội
phản nghịch bắt giam lại để xử tội. Sở
Bình vươnglà vua nước Sở sợ hai con của Ngũ Xa sẽ làm phản nên ép
Ngũ Xa viết thư dụ hai con về triều để vua phong chức. Nhận được thư của cha, Ngũ
Thượng là anh của Ngũ Viên tin cha theo về triều nhưng Ngũ Viên
biết trước sự lừa dối của vua Sở không theo mà lập tức trốn đi, trước khi đi
còn bảo với một viên quan đại
phu nước Sở rằng:
“Nước Sở
muốn còn giữ được cúng tế thì chớ giết cha và anh ta, bằng không thì tất ta
phải diệt nước Sở mới hả lòng căm tức của ta!”
Vua Sở không
bắt được Ngũ Viên tức giận giết cha và anh của Ngũ Viên đồng thời đưa quân đi
khắp nơi để bắt Ngũ Viên. Do bị truy lùng khắp nơi nên ông đi đến cửa
quanđịnh sang nước Ngô mà không qua được. Một đêm nằm suy nghĩ không
ngủ được, đứng dậy đi đi lại lại trong nhà, nghĩ ngợi đến tận sáng hôm sau thì
toàn bộ râu, tóc biến thành trắng xóa. Sau đó ông được người giúp đỡ đưa qua
cửa quan sang nước
Ngô.
Sang Ngô, ông
đã giúp công tử Quang giành ngôi báu, tức là vua Hạp Lư.
Hạp Lư trọng dụng ông, cho làm quan đại phu. Ngũ Viên tiến cử Tôn Vũ cho
vua Ngô. Vua Ngô rất tin dùng ông và Tôn Tử giao
trọng trách gánh vác đất nước cho hai người.
Nhờ có sự trị
vì về chính trị và quân sự của Ngũ Viên và Tôn Tử nên nước Ngô trở lên thịnh
trị mở mang bờ cõi, thuần phục nhiều nước. Sau khi đánh bại nước Việt,
Hạp Lư, Ngũ Viên và Tôn Tử đã đánh chiếm sang nước Sở và tiến vào thành Sính
Đô của nước Sở.
Khi đó Sở
Bình vương, kẻ đã giết cả cha và anh của Ngũ Viên đã chết, con của Sở Bình
vương là Sở
Chiêu vương nối ngôi cũng trốn đi nên Ngũ Viên không bắt được,
ông tức giận đào mộ của Sở Bình vương lên rồi dùng roi đồng đánh luôn ba trăm
roi vào thi thể của Sở Bình vương khiến cho thịt nát, xương rơi để báo thù cái
tội giết cả nhà Ngũ Viên khi trước.
Trước hành
động báo thù tàn khốc của Ngũ Tử Tư, Thân Bao Tư, một bạn cũ của Ngũ Tử Tư đang
tìm cách chạy theo Sở Chiêu Vương hiện đang “ tị nạn chính trị “ ở nước Tần, trước khi
sang Tần, Thân Bao Tư có tìm gặp Ngũ Tử Tư và trách: Đều là con dân nước Sở cả
sao Ngũ Tử Tư lại nỡ báo thù tàn độc như vậy với Sở Bình Vương ?
Ngũ Tử Tư đã
lập tức trả lời Thân Bao Tư: Trời tối, đường xấu buộc phải đi ngược, làm
trái…Tốt nhất bây giờ thì ông ( Thân Bao Tư ) hãy đi đường ông, còn tôi đi
đường tôi, đừng có thuyết phục nhau làm gì cho mất thì giờ…Ngũ Tử Tư có ý nói
rằng: Hoàn cảnh buộc ông phải ác, phải hành xử không theo cái đạo lý thông
thường được…
Câu nói nổi
tiếng đó của Ngũ Tử Tư thiết tưởng hiện nay vẫn coi tươi nguyên giá trị khi áp
dụng vào các lĩnh vực quản trị xã hội…Trước tiên, cái lĩnh vực dễ nhận thấy
nhất về sự tuyệt đối đúng của cái phương châm ứng xử mà Ngũ Tử Tư, đó là lĩnh
vực giao thông công cộng tại các thành phố lớn.
Khi mà người
tham gia giao thông buộc phải lưu thông vào những con đường chật hẹp, barie
chồng chất, đường đã nhỏ lại gồ ghề, khúc khuỷu; ánh sáng lại nhá nhem, tù mù
thì người tham gia giao khó lòng chấp hành đúng luật, kể cả những công dân
gương mẫu nhất. Tình trạng người tham gia giao thông nếu không cố ý hay vô
tình “đi ngược, làm
trái…” thì mới lưu chuyến được, mới thoát được, mới giải quyết được
việc riêng là điều mà ai cũng thấy, và bất cứ ai cũng đã đôi lần sa vào hoàn
cảnh này…
Phúc Lộc Thọ
tôi viết bài này muốn khai thác những ý tứ sâu xa hơn trong câu nói của Ngũ Tử
Tư để kính tặng ông vì: qua các phương tiện thông tin đại chúng, qua nhưng công
trình nghiên cứu lý luận đã được công bố của ông, được biết ông cũng là người
am hiểu, yêu mến và ít nhiều chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Hoa ?
Nhắc và bàn
tới câu nói của Ngũ Viên là dịp chúng ta cân nhắc lại các mối quan hệ nhằng
nhịt thuộc phạm trù quản trị xã hội nói theo cách của người phương Tây; còn
người Trung Hoa gọi đó là: kinh bang tế thế…là lĩnh vực mà ông là người đứng
đầu của tổ chức chính trị: Đảng Cộng sản Việt Nam, tổ chức tự nhận trách nhiệm
trước dân tộc vạch ra các con đường đi và chế tác ra các phương tiện giao thông
chuyển tải, chuyên chở các nhu cầu thiết yếu của dân tộc ngày càng phát triển
và tiến triển…
Một thể chế
cùng với những con đường được thiết kế, xây dựng để đáp ứng sự lưu thông đi
lại, làm ăn sinh sống của người dân nếu lại bị nhập nhèm, nếu không minh bạch,
lại xấu do chủ ý hoặc do trình độ nhân thức hạn chế của chính người xây ra con
đường đó, tất yếu sẽ đẩy người tham gia giao thông vào vòng khốn khó, buộc họ
vào tình thế buộc phải tìm cách “
đi ngược, làm trái…” Bởi người xưa từng đúc kết:” Cùng tắc biến và biến tắc thông…”
Tình trạng
“ đi ngược, làm trái “
trong xã hội chúng ta, trong đất nước của chúng ta không còn là hành vi cực
chẳng đã của đám dân đen mà còn lan sang cả trong bộ máy công quyền cấp cao, cả
trong bộ máy Đảng ? Cha ông ta đã từng đúc kết: Thượng bất chính thì hạ tắc loạn ?!
Muốn xã hội
trở nên yên bình hơn, phát triển bền vững hơn, mong các ông lưu tâm đừng để
người dân giống như người khi tham gia giao thông hiện nay, muốn về sớm nhà
mình, muốn đạt được mục đích… thì chỉ còn cách phải “đi ngược, làm trái” !
Bởi vì, chính
ông cũng đã có lần thổ lộ:
Nghĩ mình
phận mỏng, cánh chuồn
Khuôn
thiêng biết có vuông tròn cho chăng ?
“Khuôn
thiêng” của
ông bây giờ đã “vuông
tròn “ rồi, bây giờ ông chỉ phải tìm cách khắc phục cái “phận mỏng” nữa là
coi xong !
P.L.T
(https://doithoaionline.wordpress.com/2011/01/19/v%E1%BB%81-m%E1%BB%99t-cau-n%E1%BB%95i-ti%E1%BA%BFng-c%E1%BB%A7a-ngu-t%E1%BB%AD-t%C6%B0-tr%E1%BB%9Di-t%E1%BB%91i-d%C6%B0%E1%BB%9Dng-x%E1%BA%A5u-bu%E1%BB%99c-ph%E1%BA%A3i-di-ng%C6%B0%E1%BB%A3c-lam-t/)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét