Posted by adminbasam on 16/02/2016
Vạch kế hoạch và chuẩn bị xâm lược
Tác giả: Trương Hiểu Minh (Zhang Xiaoming/张晓明)
Dịch giả: Phan Văn Song
15-2-2016
Thị xã Lạng Sơn bị quân xâm lược Trung
Quốc tàn phá. Nguồn ảnh: Vietnamdefence
[Chương 3 trong cuốn Cuộc chiến lâu dài của Đặng Tiểu Bình:
xung đột quân sự giữa Trung Quốc và Việt Nam, 1979-1991 (Deng Xiaoping’s Long
War: The Military Conflict between China
and Vietnam University of North
Carolina
Ngày 9 tháng 12 năm 1978, hai Quân khu Quảng Châu và Côn Minh
nhận được lệnh triển khai quân đội ở biên giới Việt Nam truớc ngày 10 tháng 1
chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh “hạn chế về thời gian và không gian”
với “lực lượng áp đảo.” Nhiều binh sĩ Trung Quốc đồ đoán rằng Trung Quốc sẽ
tấn công Việt Nam Nam
[Chương này nghiên cứu việc PLA thực hiện các hoạt động xâm
lược ở cấp chiến dịch và chiến thuật trong bối cảnh lịch sử thời Chiến tranh
Lạnh]. Trung Quốc chưa từng lập kế hoạch đánh VN, và quân đội Trung Quốc
chưa bao giờ chuẩn bị cho một hành động quân sự như vậy truớc đây. Lực luợng
vũ trang Trung Quốc quân số thiếu, trang bị kém và huấn luyện tồi. Khó
khăn nghiêm trọng nhất là sự thiếu nhiệt tình trong đội ngũ binh lính. Nhiều
lính không hiểu tại sao họ lại đi tấn công một nuớc có vẻ giống như – và
thường được so sánh với – nuớc “đàn em” của Trung Quốc.
PLA đã phát triển cách tiếp cận riêng về chiến tranh và
kiểu cách độc đáo riêng về thể chế. Phần lớn sự kế tục tìm thấy trong học
thuyết, chiến lược, và khái niệm hoạt động quân sự của PLA được dựa trên việc
tuân thủ các nguyên tắc của chủ nghĩa Mao, ngay cả khi đánh nhau với một kẻ
thù yếu như Việt Nam. Tư tưởng quân sự của Mao, “hệ thống công tác chính trị”
của PLA và việc huy động xã hội phục vụ các hành động quân sự đều đóng vai trò
quan trọng trong chỉ đạo lập kế hoạch và chuẩn bị cho cuộc xâm lược. Các đặc
điểm về thuật dùng binh của PLA trong các chiến dịch quân sự trong cuộc xâm
lược này cho thấy trước cả tính kế tục và những thay đổi trong nhiều năm
tới. Chuẩn bị cho cuộc chiến tranh chống Việt Nam
Các di sản lí luận và thể chế của PLA
Năm 1979, các sĩ quan cấp cao của PLA vẫn là các tướng của Mao,
có kinh nghiệm chiến đấu trong chiến tranh chống Nhật, nội chiến với
Quốc Dân đảng, và chiến tranh Triều Tiên. Họ đã nằm lòng cách tiếp cận của
Mao đối với xung đột. Trong lập kế hoạch và chuẩn bị xâm lược Việt Nam Nam
Tư duy quân sự của Mao tập trung vào cách làm thế nào để một
lực lượng kém về vũ khí, trang bị lẫn huấn luyện lại có thể đánh bại một
đối thủ vượt trội. Thực chất của cách tiếp cận của ông là tạo ra một môi
trường chính trị để huy động cả nước và tập hợp sự ủng hộ trong nhân dân cho
một cuộc chiến tranh kéo dài. Một nguyên tắc cốt lõi về lí luận mà Mao
vận dụng trong cách tiếp cận chiến tranh của ông là “phòng thủ tích cực” (jiji fangyu/积极防御 – tích cực phòng ngự) thông qua việc
“kiên quyết đánh” bằng cách sử dụng ba nguyên tắc hoạt động chủ
động, linh hoạt, và có kế hoạch. Thứ nhất, ông tin rằng nắm
lấy và giữ đuợc thế chủ động là cốt yếu đối với một lực lượng yếu hơn
trong cuộc chiến bất cân xứng. Thứ hai, ông khẳng định rằng sự linh hoạt là
cốt yếu để đạt được sự chủ động hoạt động. Thứ ba, ông cho rằng việc lập
kế hoạch rõ ràng và có những thay đổi cần thiết sau này trong cuộc chiến sẽ
giúp vượt qua những nhầm lẫn, những chỗ tối tăm, và không chắc chắn riêng
biệt của cuộc chiến.
Mao tin rằng việc áp dụng những nguyên tắc này đòi hỏi phải có
các chỉ huy biết “sử dụng mọi phương pháp có được trong tiến hành trinh sát”
và “lọc lựa thông tin” bằng cách “loại cái râu ria, chọn cái cốt yếu; bỏ
cái giả, giữ cái thật” và sau đó “xử lí từ cái này đến cái khác và từ
ngoài vào trong.” Bằng cách xem xét cẩn thận các mối tương quan giữa các điều
kiện của quân đội của chính mình và của quân đội đối phương, một chỉ huy khôn
ngoan có thể “đạt tới kết luận, quyết định, và đề ra kế hoạch của mình.”
Vào cuối những năm 1940, khi lực lượng cộng sản đang phát triển
về quy mô và sức mạnh sau hơn mười năm chiến đấu chống lại thù trong giặc
ngoài, Mao xác định lại chiến lược quân sự và lí luận hoạt động của Trung
Quốc, rút ra bốn nguyên tắc bổ sung: (1) tiêu diệt sức mạnh thực tế của đối
phương (yousheng liliang/有生力量:
hữu sinh lực lượng) chứ không phải là chiếm giữ một thành phố hoặc một nơi;
(2) Tập trung lực lượng vượt trội (jizhong youshi bingli/集中优势兵力: tập trung ưu thế binh lực) với
các cuộc tấn công trực diện và bọc suờn đồng thời tránh bị sa lầy vào
một cuộc chiến tiêu hao; (3) tạo ra các chuẩn bị đảm bảo chiến thắng trong
bất kì tình huống nào; (4) chiến đấu anh dũng trong các trận đánh liên tục mà
không sợ hi sinh hay mệt mỏi. PLA đã sử dụng những nguyên tắc quân sự này
giành chiến thắng năm 1949 khi chống lại chế độ Quốc dân đảng, và các
nguyên tác này đã trở thành đặc điểm lâu bền về kiểu cách chiến thuật và
hoạt động của PLA.
Kể từ khi Hồng quân thành lập vào cuối những năm 1920, Mao đã
đặt nặng tầm quan trọng quyền kiểm soát tuyệt đối của ĐCSTQ đối với quân đội.
Ông cổ vũ việc lồng tổ chức đảng bên trong quân đội ở tất cả các cấp để đảm bảo
rằng quân đội sẽ theo đúng đường lối của ĐCSTQ. Ông đặc biệt nhấn mạnh tầm quan
trọng của vai trò của đảng ở cấp đại đội. Bởi vì quân đội của ông rất yếu và
đang gánh chịu vô vàn khó khăn, Mao tin rằng chỉ có một quân đội chính trị hoá
mới có thể giữ vững đạo đức và duy trì tinh thần đoàn kết trong binh
lính. ĐCSTQ phải đóng một vai trò tích cực và quyết định trong việc đưa
ra các quy tắc, quy định và quyết định cho quân đội. Binh lính phải hành động
theo lệnh của đảng thay vì lệnh của cá nhân nguời chỉ huy. Cách nghĩ này đã
dẫn đến việc tạo ra một kiểu thể chế đặc biệt trong lực lượng vũ trang do cộng
sản lãnh đạo (hệ thống công tác chính trị) để đảm bảo một trong những nguyên
tắc quan trọng khác của Mao cho quân đội: súng phải đặt dưới sự kiểm soát của
đảng chứ không phải của quân đội.
Các thành phần quan trọng nhất của hệ thống công tác chính trị
là hệ thống đảng uỷ và hệ
thống chính uỷ.Đảng ủy được chỉ định làm nhiệm vụ lãnh đạo, hướng
dẫn và đoàn kết trong binh lính, truyền đạt chỉ thị và mệnh lệnh tới các tổ
chức đảng cấp dưới và đảm bảo rằng binh lính thực hiện các lệnh đó. Dưới sự
lãnh đạo của đảng uỷ, một cơ quan ra quyết định tập
thể được thành
lập trong đó các chỉ huy quân sự và chính ủy cùng chia sẻ trách nhiệm đối với
công việc của đơn vị mình. Đảng uỷ thảo luận và đưa ra tất cả các quyết định
quan trọng, trừ trường hợp trong tình huống chiến thuật và cấp bách.
Dưới sự lãnh đạo tập thể của đảng uỷ, một hệ thống chỉ huy kép
cho các chỉ huy quân sự và chính ủy cấp bậc ngang nhau. Chỉ huy quân sự chịu
trách nhiệm về tất cả các vấn đề quân sự, trong khi chính ủy thường là bí thư
đảng ủy, phụ trách việc đề bạt, an ninh, tuyên truyền, dịch vụ công cộng, và
làm công tác tư tưởng. Các nguyên tắc cơ bản của công tác chính trị (sự thống
nhất giữa sĩ quan và chiến sĩ, sự thống nhất giữa quân đội và nhân dân, và
(do đó) phân hoá lực lượng địch) làm thành cơ sở chính trị cho việc đoàn
kết binh lính và đánh bại kẻ thù. Từ kinh nghiệm có được từ thập niên 1920,
lãnh đạo ĐCSCS và quân đội Trung Quốc tin rằng hệ thống công tác chính trị đóng
một vai trò có ý nghĩa trong việc đảm bảo cho binh sĩ trung thành với ĐCSTQ và
trong việc trang bị cho binh lính đủ động lực cho việc nâng cao hiệu quả chiến
đấu.
Các lực lượng do ĐCSTQ lãnh đạo gồm ba thành phần cơ bản: lực
lượng chính quy, lực lượng địa phương, và dân quân tự vệ. Lực lượng chính quy
không bị giới hạn về địa bàn hoạt động, trong khi lực lượng địa phương và dân
quân bị giới hạn trong địa phương mình. Do đó, năm này qua năm khác, lực lượng
địa phương và dân quân hình thành hệ thống quan hệ xã hội sâu rộng trong địa
bàn mình và chuyển chúng thành những hiểu biết chi tiết về điều kiện địa
phương và do đó về cách tiến hành các hoạt động ở đó như thế nào.
Vào cuối năm 1948, sau khi có sự phát triển đáng kể lực lượng
cộng sản trong những năm cuối cùng của cuộc nội chiến. CMC tổ chức lại binh
lính thành bốn quân đoàn*. Vào lúc mà nước CHNDTH thành lập, quân đoàn 1 dưới
quyền nguyên soái Bành Đức Hoài và nguyên soái Hạ Long, đã thiết lập một sự
hiện diện mạnh mẽ ở vùng bắc và tây bắc Trung Quốc. Quân đoàn 2, dưới quyền
nguyên soái Lưu Bá Thừa và Đặng Tiểu Bình, thống trị vùng trung tâm và tây nam
Trung Quốc. Quân đoàn 3, dưới quyền nguyên soái Trần Nghị và đại tướng Túc Dụ,
chiếm đóng vùng đông Trung Quốc. Cuối cùng, quân đoàn 4, dưới quyền Lâm Bưu,
phụ trách vùng đông bắc đến nam Trung Quốc. Quân đoàn đã trở thành một tổ chức
mà với nó cá nhân binh lính được xác định. Sự trực thuộc cá nhân này cũng như
thâm niên công tác của binh lính trong một đơn vị cụ thể cũng đã đặt nền móng
cho mối quan hệ ‘anh cả-đàn em’ quý giá giữa quan chức cấp cao và thuộc hạ tin
cậy và cho việc nuôi dưỡng óc phe phái ít mong muốn trong chính sách về lãnh
đạo. Những di sản và đặc điểm có tính thể chế này, ăn sâu trong PLA cho tới năm
1979, đã ảnh hưởng mạnh mẽ tới quyết định của Trung Quốc đi đến chiến tranh
chống Việt Nam.
Vạch kế hoạch xâm lược
Gerald Segal cho rằng động cơ chính của Trung Quốc trong tấn
công Việt Nam là kiềm chế tham vọng và sự xâm lược của Việt Nam ở Đông Nam Á,
ngăn chặn mối đe dọa Việt Nam đối với an ninh quốc gia Trung Quốc và phơi bày
chỗ yếu của Liên Xô. Tuy nhiên, tính toán về chính trị tồi qua việc cố tạo ra
một chiến lược để trừng phạt Việt Nam, các nhà lãnh đạo của Trung Quốc đã thật
sự đặt mình trong một vị thế không thể thắng được— đó là, một vị thế trong đó
Trung Quốc không bao giờ có cơ hội thành công. Ý định Trung Quốc nêu công khai
là “dạy cho Việt Nam Nam
xâm lược Campuchia, CMC mở rộng mục tiêu gồm cà việc xâm lược vùng Tây Bắc Việt
Nam
Dù thực tế hay không, mưu đồ này đã tiết lộ rằng rất nhiều suy
nghĩ đã dành cho việc thào ra kế hoạch cũng như cho thấy các nhà lãnh đạo Trung
Quốc đang quyết ăn thua đủ, có vẻ chẳng màn cái giá phải trả giá là gì. Ngoài
ra, kế hoạch này phản ánh tác dụng điều hòa của lãnh đạo ĐCSTQ đối với nỗi căm
giận sôi sục của PLA. Sĩ quan PLA muốn sử dụng vũ lực để đánh mạnh vào Việt Nam Nam
Thoạt đầu, CMC yêu cầu Quân khu Quảng Châu cho hai đại đoàn* (41
và 42) và một sư đoàn (129 thuộc đại đoàn 43) tấn công lực lượng Việt Nam ở khu
vực Cao Bằng, trong khi hai đại đoàn khác (43 và 55) sẽ tham gia trong các cuộc
tấn công nghi binh nhắm vào Đồng Đăng và Lộc Bình trước cuộc tấn công cuối cùng
vào Lạng Sơn. Quân khu Côn Minh được lệnh phải sử dụng hai đại đoàn (13 và 14)
để tiêu diệt một sư đoàn Việt Nam tại Lào Cai cũng như các đơn vị địa phương
khác gần biên giới Vân Nam. CMC có vẻ cho các chỉ huy khu vực quyền tự chủ hoạt
động nhưng vẫn giữ quyền quyết định về thời gian và không gian của cuộc chiến
dưới sự chỉ huy của lãnh đạo trung ương ở Bắc Kinh. Đặng Tiểu Bình kiên quyết
né tránh tình trạng cuộc xâm lược xoay thành một vũng lầy cho Trung Quốc.
Theo tướng Chu Đức Lễ (Zhou Deli/周德礼) thì tướng Hứa Thế Hữu (Xu
Shiyou/许世友), tư
lệnh Quân khu Quảng Châu và là chiến binh cũ của PLA, đã nhận nhiệm vụ lập kế
hoạch ngày 9 tháng 12 năm 1978 và sau đó bắt đầu xem xét chiến lược quân sự
chống Việt Nam. Ông nghĩ ngay đến một cuộc tấn công bất ngờ áp đảo vào quân đội
Việt Nam , nắm thế chủ động
và ngăn không cho Việt Nam
Ngày 11 tháng 12 năm 1979, Hữu triệu tập cuộc họp chiến tranh
đầu tiên. Những người tham gia bao gồm các phó tư lệnh, phó chính trị ủy, tham
mưu trưởng, giám đốc chính trị, giám đốc hậu cần, và các chỉ huy và chính ủy
của đại đoàn 41, 42 và 55 thuộc Quân khu Quảng Châu. Tại cuộc họp, các đại đoàn
41 và 42 được chỉ định thực hiện một cuộc tấn công theo hai hướng vào Cao
Bằng, trong khi đại đoàn 55 sẽ phát động các cuộc tấn công vào Lạng Sơn. Do Quân
khu Quảng Châu không có đủ quân, CMC chuyển đại đoàn 43 từ Quân khu Vũ Hán
thành quân dự bị của Hữu.
Sau khi tướng Lễ công bố nhiệm vụ, các đại biểu nêu ra nhiều câu
hỏi vì binh sĩ của họ chưa từng tham gia vào các hoạt động lớn như vậy trong
nhiều năm. Vấn đề chính là làm sao để vận chuyển binh lính— đặc biệt là hai đại
đoàn và hai sư đoàn pháo binh ở khu vực Quảng Đông— từ doanh trại tới biên giới
ở Quảng Tây vào cuối tháng 12. Rất ít người có kiến thức và kinh nghiệm sắp xếp
một cuộc di chuyển quân đội có quy mô lớn như thế, đặc biệt là trong điều kiện
phương tiện giao thông vận tải hạn chế. Một vấn đề bức xúc là tất cả các đơn vị
tham gia vào cuộc xâm lược đều thiếu quân số và thiếu trang bị. Những người
tham dự tại cuộc họp đồng ý rằng sẽ không để lại quá 5 % quân số ở phía sau và
yêu cầu tất cả binh sĩ chuẩn bị để chiến đấu với trang bị có trong tay. Cuối
cuộc họp, Hữu kêu gọi các sĩ quan cao cấp làm gương bằng cách thay đổi thói
quen làm việc từ chế độ thời bình sang thời chiến— phải hành động nhanh chóng
và đúng giờ và làm việc cật lực. Ông nói rõ rằng ông sẽ trừng phạt những ai
không hoàn thành công việc của mình. Sau đó, Hũu yêu cầu các đại biểu đi tới
binh sĩ và giúp họ chuẩn bị cho cuộc xâm lược.
Hữu đã từng là tư lệnh Quân khu Nam Kinh (quân đoàn 3) 18 năm
trước khi nắm quyền chỉ huy Quân khu Quảng Châu vào năm 1973, khi Mao Trạch
Đông ngày càng trở nên lo lắng về sự trung thành của các chỉ huy quân sự trong
quân khu của ông. Do Hữu được bàn giao lại hầu hết các cấp phó và binh lính
thuộc quân đoàn 4, nhiều người trong số họ không thấy thoải mái với phong cách
lãnh đạo của ông. Sau cuộc họp, tham mưu trưởng Chu
Đức Lễ cảm thấy cần phải tổ chức họp những người đứng đầu bộ phận của mình để
thảo luận chi tiết về việc làm thế nào để triển khai quân tới khu vực biên
giới. Vì lí do an ninh, Hữu yêu cầu tham mưu trưởng của ông thảo luận về phân
công và mục tiêu nhiệm vụ với từng bộ phận một cách riêng biệt.
Đặng Tiểu Bình dường như không tin cậy ban lãnh đạo Quân khu
Quảng Châu, vì lúc đó việc thanh lọc những người ủng hộ bè lũ bốn tên đang được
tiến hành. Hầu hết các cán bộ cao cấp đều là thuộc cấp của nguyên soái Lâm Bưu
vốn bị cáo buộc đảo chính Mao bất thành và sau đó chết trong một tai nạn máy
bay tháng 9 năm 1971 ở sa mạc Mông Cổ, Lâm Bưu sau đó bị kết án phản quốc và bị
gán là kẻ chủ mưu một loạt các cuộc thanh trừng chính trị đối với nhiều lãnh
đạo ĐCSTQ và PLA— trong đó có Đặng— trong cuộc Cách mạng Văn hóa. Đầu tháng 12,
một trong những thuộc hạ lâu năm của Đặng Tiểu Bình thuộc quân đoàn 2, Lưu Xương
Nghĩa (Liu Changyi/刘昌义),
được bổ nhiệm làm cấp phó của Hữu để chỉ huy cuộc chiến, mặc dù ông đã có 5 phó
tư lệnh rồi. Tuy nhiên, việc bổ nhiệm này không làm cho Hữu cảm thấy khó chịu,
vì đã từng quen biết Nghĩa từ ngày họ ở trong Hồng quân. Tuy nhiên, việc thiếu
các quan hệ cá nhân giữa binh lính và chỉ huy sẽ dẫn đến những than phiền về
phong cách lãnh đạo của Hữu khi các hoạt động không theo đúng dự kiến.
Ngày 21 tháng 12, Quân khu Quảng Châu thành lập bộ chỉ huy tiền
phương trong một hầm kho của không quân gần Nam Ninh, thủ phủ của khu tự trị
Quảng Tây, vì các cuộc tấn công sẽ được phát ra từ ba hướng từ phía Quảng Tây.
Bộ chỉ huy gồm bảy nhóm chức năng: tổng hành dinh (Nhóm 1), ban chính trị (nhóm
2), ban hậu cần (Nhóm 3), pháo binh (nhóm 4), công binh (nhóm 5), không quân
(Nhóm 6), và hải quân (Nhóm 7). Sĩ quan được chia thành ba nhóm, mỗi nhóm trợ
giúp các hoạt động của một hướng tấn công. Trong hồi kí của mình, tướng Lễ cho
rằng cấu trúc chỉ huy này là hiệu quả cho việc chỉ đạo một nhóm quân, như vậy
tránh được sự hỗn loạn trong suốt chiến dịch.
Ngày 5 tháng 1 năm 1979, các thành viên của bộ chỉ huy tiền
phương Quảng Châu đã tổ chức cuộc họp chiến tranh thứ hai ở Nam Ninh. Ngoài
những người tham dự cuộc họp lần đầu, tham dự bây giờ có thêm sĩ quan cao cấp
của không quân và hải quân cũng như các nhà lãnh đạo ĐCS địa phương. Sau khi
xem xét kế hoạch hoạt động sơ bộ, các đại biểu đề nghị một số thay đổi. Kế
hoạch cuối cùng chia chiến dịch thành hai giai đoạn: đầu tiên, hai đại đoàn sẽ
được sử dụng để tiến hành các cuộc tấn công vào Cao Bằng, và sau đó một đại
đoàn đoàn sẽ chiếm lấy Lạng Sơn. Kế hoạch cũng đòi hỏi có hai sư đoàn tung vào
hậu phương của địch, để bao vây Cao Bằng từ phía tây và phía nam. Tổng tham mưu
PLA chấp nhận kế hoạch, khuyến nghị huấn luyện bổ sung, và chỉ thị cho các đơn
vị được giao nhiệm vụ thâm nhập sâu càng mang nhiều đạn càng tốt, thậm chí bằng
cách giảm bớt các thứ dự phòng khác còn không quá ba ngày. Ngày 5 tháng 2,
những người tham dự cuộc họp thứ ba đề nghị rằng phải đồng thời mở các cuộc tấn
công vào Đồng Đăng, cửa ngõ đi Lạng Sơn, một khi trận đánh chiếm Cao Bằng bắt
đầu. Hữu chấp thuận sửa đổi cuối cùng này. Do PLA chỉ có kiến thức hạn chế về
quân đội và điều kiện tự nhiên xã hội địa phương của Việt Nam , Chu Đức Lễ
sau đó nhận ra rằng kế hoạch đã có kẽ hở ngay từ đầu. Nếu không thì chiến dịch
quân sự tiếp theo sẽ bảo đảm nhiều chiến thắng hơn.
Không có hồi ức cá nhân tương tự như của Chu Đức Lễ cho biết các
thông tin về cách Quân khu Côn Minh chuẩn bị cho hành động của họ. Hiên nay
chúng ta mới biết rằng có một sự thay đổi về lãnh đạo xảy ra trên mặt trận Vân Nam Nam xâm lược Việt Nam
Từ ngày 8 tới ngày 10 tháng 1, Quân khu Côn Minh đã tổ chức các
cuộc họp lập kế hoạch cho cuộc xâm lược. Các đại đoàn 13 và 14 sẽ tấn công một
sư đoàn chính quy Việt Nam tại khu vực Lào Cai và Cam Đường và sau đó tìm cách
tấn công một sư đoàn Việt Nam ở khu vực Sa Pa. Đại đoàn 11 sẽ tiến hành hoạt
động độc lập ở khu vực Phong Thổ. Một bộ chỉ huy tiền phương đã được thiết lập
tại Khai Nguyên (Kaiyuan), một thị trấn quê giữa Côn Minh và thị trấn biên giới
Hà Khẩu. Các hoạt động liên quan tới tổng cộng ba đại đoàn, cùng với các đơn vị
pháo binh, xe tăng, công binh, và các đơn vị độc lập (150 000 quân). Một
bộ chỉ huy phía tây được lập ra để chỉ đạo đại đoàn 50 và 54 khi họ tiến hành
hoạt động thọc sườn tây bắc Việt Nam. Tuy nhiên, sau khi các lực lượng vũ trang
Việt Nam chiếm đóng hầu hết Campuchia vào giữa tháng 1, các lãnh đạo ĐCSTQ hủy
bỏ chiến dịch này và tái triển khai hai đại đoàn này (ngoại trừ một sư đoàn
thuộc đại đoàn 50) tới mặt trận Quảng Tây làm quân dự bị. Không có nguồn nào
nói về sự phối hợp giữa hai quân khu: họ đã tiến hành các cuộc tấn công một
cách độc lập.
Triển khai và chuẩn bị
Giữa tháng 12 năm 1978, các đại đoàn của Quân khu Quảng Châu và
Côn Minh bắt đầu triển khai tới vị trí dọc theo biên giới với Việt Nam Nam
Mặc dù PLQ di chuyển vào ban đêm, giao thông đường sắt và đường
bộ nặng tãi như thế đã phá vỡ lịch trình xe lửa bình thường và khơi gợi sự tò
mò của nhiều người qua đường và khách du lịch. Tất cả các xe đều sử dụng biển
số tỉnh Quảng Tây để che giấu nguồn gốc, và quân lính tắt sóng vô tuyến trong
thời gian triển khai quân. Các hậu cứ vận hành các máy phát sóng của họ theo
lịch thường xuyên để đánh lừa tình báo Việt Nam Chu Đức Lễ sau này nhớ lại rằng các hoạt
động chuyển quân đã được hoàn thành đúng tiến độ. Chỉ có một tai nạn xảy ra,
làm một khẩu pháo bị hư hỏng và hai binh sĩ bị thương.
Theo tướng Lễ, lực lượng không quân và hải quân cũng đã triển
khai quân cùng một lúc. Mười ba trung đoàn không quân cộng thêm 6 nhóm bay,
cùng với các đơn vị phục dịch, đơn vị pháo phòng không (AAA) và tên lửa
đất-đối-không (SAM), đã được đưa đến các sân bay ở Quảng Tây, gần biên giới. Hệ
thống chỉ huy và kiểm soát không quân ở hai tỉnh này chưa đáp ứng được yêu cầu.
Mặc dù chỉ huy thống nhất là trọng yếu để hoạt động quân sự có hiệu quả trong
chiến lược quân sự, hai bộ chỉ huy không quân tiền phương lại được lập ra theo
hệ thống quân khu hiện có: tư lệnh không quân quân khu Vương Hải (Wang Hai/王海) được giao phụ trách ở Quảng Tây, và
Hầu Thư Quân (Hou Shujun/侯书),
giám đốc bộ chỉ huy không quân quân khu Côn Minh nắm quyền chỉ huy ở Vân Nam.
Để tránh leo thang xung đột, lãnh đạo ĐCSTQ giới hạn việc sử
dụng không lực trong lãnh thổ Trung Quốc, ra lệnh cho các đơn vị không quân sẵn
sàng yểm trợ cho các hoạt động trên bộ của PLA “nếu cần.” Tuy nhiên, lãnh đạo
không đưa ra định nghĩa rõ ràng về tình thế “cần thiết” là gì hay nó có thể xảy
ra khi nào; thay vào đó, các lãnh đạo bắt buộc rằng bất kì hoạt động nào ngoài
không phận của Trung Quốc phải được CMC cho phép. Dựa trên nguyên tắc này,
Không quân PLA (PLAAF) đề ra một chiến lược yêu cầu các đơn vị của mình sẵn
sàng cung ứng cả phòng không lẫn yểm trợ mặt đất bất cứ lúc nào và thực hiện
càng nhiều phi vụ càng tốt trên vùng trời biên giới để ngăn chặn lực lượng
không quân Việt có hành động chống lại Trung Quốc. Các đội điều hành không quân
đã được phái đến các bộ chỉ huy tiền phương của cả hai quân khu, và các nhóm
hướng dẫn mục tiêu đã được gắn vào ban chỉ huy đại đoàn và sư đoàn trên bộ.
Hải quân Trung Quốc (PLAN) đã triển khai một tổ công tác, có
phiên hiệu là đội hình 217, gồm hai tàu khu trục tên lửa, một nhóm tàu tên lửa,
một nhóm tàu phóng ngư lôi, và một nhóm tàu săn đuổi, đến quần đảo Hoàng Sa và
các cảng ở Quảng Tây để chuẩn bị tấn công Hải quân Việt Nam trong Vịnh Bắc Bộ.
Các đơn vị không quân của hải quân trên đảo Hải Nam đã được chỉ định canh chừng
các hoạt động của hải quân Liên Xô ở Biển Đông. Trong trường hợp phải chiến đấu
chống lại các tàu tuần dương của Liên Xô, PLAN đã thông qua một chiến lược
phòng thủ sử dụng các đảo và bờ biển để che dấu tàu mang tên lửa, cho phép
chúng phóng ra các cuộc tấn công bất ngờ từ vị trí ẩn nấp.
Do không có đụng độ trên biển thực sự xảy ra trong suốt cuộc xâm
lược, rất khó để xác định xem chiến lược chống tàu Liên Xô này có kết quả hay
không. Tuy nhiên, các báo cáo sau khi hành động của Tổng cục Chính trị Hạm đội
Nam Hải đã thừa nhận rằng kĩ năng trên biển là không chuyên nghiệp vào thời
điểm đó và chỉ có 20% quả đạn do các đội súng bắn ra là trúng mục tiêu khi huấn
luyện. Một sự cố khác cũng cho thấy phối hợp của các tàu trong đội tàu rất tệ
hại. Theo báo cáo, trong một cuộc tập trận, có một tín hiệu viên phát tín hiệu
sai làm toàn bộ đội hình bị rối loạn.
Ban lãnh đạo quân khu ngày càng quan ngại về bí mật hành quân,
đặc biệt là vấn đề rò rỉ thông tin việc chuyển quân về phía khu vực biên giới
Quảng Tây. Tướng Hữu cảm thấy khó chịu khi biết rằng việc ông có mặt ở thủ phủ
tỉnh Quảng Tây vốn phải giữ bí mật lại bị các nhà báo nước ngoài loan tin. Ông
còn thấy đáng báo động hơn nữa khi biết rằng các tuyến đường sắt giữa Trung
Quốc và Việt Nam Nam Nam Nam
Lực lượng PLA đã không tham gia vào các hành động quân sự quy mô
lớn như vậy trong hơn hai thập ê. Bộ chỉ huy tiền phương Quân khu Quảng Châu
ban hành một chỉ thị chi tiết yêu cầu binh lính phải thật chú ý đến 5 vấn đề
khi họ chuẩn bị cho cuộc xâm lược. Thứ nhất, tất cả các binh sĩ cần phải làm
các công trình phòng thủ và ngụy trang xe cộ, khí tài đề phòng khả năng bị Việt
Nam Nam
Chỉ thị này phản ánh một số vấn đề nhức nhối mà PLA phải đối đầu
ngay trước ngày xâm lược. Nghiêm trọng nhất, các lực lượng của họ còn xa mới
sẵn sàng cho chiến dịch; thật sự là họ vẫn chưa hoàn toàn có đủ quân số và
trang bị. Trong nhiều năm qua, lực lượng bộ binh của PLA đã duy trì một cơ cấu
tổ chức theo thời bình: trong mỗi đại đoàn, chỉ có một sư đoàn loại A (jia zhong shi /甲种师 [giáp chủng sư] hoặc quan zhuang shi /全装师[toàn trang sư]) – được giữ đầy đủ biên chế, trong khi có
hai sư đoàn loại B (yi zhong shi /乙种师 [ất chủng sư] hay jian
bian shi /简编师 [giản biên sư]) – đều dưới mức biên
chế. Chính quyền địa phương đã tiến hành làm hai bản dự thảo thời chiến. Với sự
thiếu hụt lính cũ, bản dự thảo thứ hai đặc biệt gọi nhập ngũ các dân quân đã
được huấn luyện tốt và các cựu binh. Chỉ riêng ở tỉnh Quảng Đông, gần
400 000 thanh niên đã đáp ứng lệnh gọi. Tổng cộng có 15 000 tân binh
đã được dự kiến và 1 512 binh sĩ xuất ngũ đã được huy động lại. PLA cũng
nhanh chóng đề bạt cán bộ để lấp chỗ trống lãnh đạo ở mọi cấp. Cán bộ chuyên
ngành từ quân khu khác cũng đã được chuyển giao các công việc kĩ thuật về pháo
binh, công binh, thông tin liên lạc, xe tăng, và các đơn vị chống chiến tranh
hóa học.
Đại đoàn 42 đã thăng cấp 11 sĩ quan lên thành cán bộ chỉ huy cấp
sư đoàn và 82 sĩ quan lên cấp trung đoàn, trong khi đại đoàn 55 tiến cử 15 cá
nhân thành lãnh đạo sư đoàn và 76 làm lãnh đạo trung đoàn. Để lắp đầy vị trí
lãnh đạo ở cấp trung đội, đại đoàn 42 phong 1 045 người thành sĩ quan vào đêm
trước của cuộc xâm lược. Đại đoàn 13 nhận được 15 381 tân binh, trong đó
11 874 là lính nghĩa vụ mới. Những số liệu thống kê này cho thấy các vấn
đề về huấn luyện mà PLA phải đối mặt khi chuẩn bị cho chiến tranh.
Huấn luyện quân trước khi đánh nhau
Trong cuốn sách của mình, tướng Chu
Đức Lễ sử dụng thành ngữ “lâm trận ma đao” (linzhen modao/临阵磨刀: ra trận mới mài gươm – chỉ bắt đầu
chuẩn bị cho chiến tranh vào giờ chót), gợi ra rằng PLA đang ở trong tình trạng
rất lúng túng vào thời điểm đó. Quả thật là vào năm 1978, chỉ có 42 % các đơn
vị quân đội là có trãi qua huấn luyện quân sự. Lực lượng không quân có khoảng
800 phi công là có thực tập bắn và đánh bom, nhưng chỉ 1 % đánh trúng mục
tiêu.
Nhưng tình hình thực tế của PLA thậm chí còn bi đát hơn. Tướng Trương
Chấn (Zhang Zhen/张震),
chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần, kiểm tra việc chuẩn bị chiến tranh trên mặt trận
Quảng Tây vào giữa tháng 1 năm 1979, thấy lực lượng PLA có rất nhiều vấn đề,
cho thấy một sự thiếu thốn nghiêm trọng trong chuẩn bị chiến đấu. Theo hồi kí
của ông, đại đội 2 thuộc trung đoàn 367, đại đoàn 41 có 117 lính, trong
đó 57 là tân binh. Trong hơn hai tuần huấn luyện, 44 lính đã có 3 buổi thực
hành bắn, 41 có 2 buổi, và số còn lại chỉ có 1 buổi. 33 lính được huấn luyện về
chiến thuật tấn công theo đội hình, nhưng không được huấn luyện chiến thuật
phòng thủ vì không có sĩ quan nào biết làm điều đó. Tướng Chấn khuyên mỗi sư
đoàn nên thiết lập một bãi đất có thể được sử dụng để huấn luyện các đơn vị
hoạt động ở cấp độ tiểu đội cũng như ở cấp đại đội và tiểu đoàn. Các học viên
sẽ tập trung vào cách bộ binh cùng với các đơn vị pháo binh và xe tăng tấn
công. Đặc biệt các đơn vị bộ binh cần được dạy cách gọi yểm trợ hoả lực. Tướng
Chấn hứa rằng Tổng cực Hậu cần sẽ dành 10 000 nhân dân tệ để mỗi sư đoàn có
thể xây dựng một bãi huấn luyện như thế.
Dựa trên những khuyến nghị này, binh lính đã bắt đầu tự huấn
luyện bản thân theo như nhiệm vụ được giao. Sư đoàn 121, được chỉ định thực
hiện nhiệm vụ thâm nhập sâu vào Việt Nam, tập trung vào việc làm cách nào để di
chuyển qua các khu rừng và những đường mòn trên núi chống địch phục kích và sau
đó làm cách nào để tấn công các vị trí địch trên đỉnh đồi. Ít nhất 3 lính thuộc
mỗi đại đội được huấn luyện để đọc bản đồ. Sư đoàn tổ chức 3 cuộc tập trận
trong điều kiện môi trường tương tự như ở miền bắc Việt Nam
Nỗ lực huấn luyện tuyệt vọng vào phút chót như vậy, dù có ích
phần nào, tiếc thay rất là không đầy đủ bởi vì có quá nhiều tân binh và quá
nhiều người trong số họ là nông dân. Mặc dù mục tiêu là dạy kĩ năng quân sự,
hầu hết các binh sĩ chỉ hoàn thành 1 hoặc 2 lần thực hành thật ở sân bắn và chỉ
1 lần thực hành ném lựu đạn thật. Rất ít đơn vị thực hiện các bài tập huấn
luyện chiến thuật nghiêm túc ở cấp trung đoàn hoặc sư đoàn. Nhiều sĩ quan báo
cáo rằng họ vẫn chưa chắc chắn về khả năng chiến đấu của binh lính khi trận
chiến bắt đầu. Nói tóm lại, đội quân xâm lược của PLA thiếu huấn luyện và chuẩn
bị chưa thoả đáng cho một cuộc chiến tranh hiện đại chống lại quân đội VN.
Thành quả kém cỏi ở chiến trường tiếp sau đó của PLA đã được gán cho việc thiếu
huấn luyện hơn là sức mạnh và kinh nghiệm chiến đấu 25 năm của Việt Nam
Sửa chữa và bảo trì các loại vũ khí và trang thiết bị là vấn đề
dai dẳng khác cho lực lượng vũ trang PLA. Từ năm 1975, Đặng Tiểu Bình đã kêu
gọi cải thiện chất lượng thiết bị, vật tư của PLA, nhưng dường như không có
thay đổi đáng kể nào đã được thực hiện. Các chuyên gia quân sự tin rằng việc
phục vụ hậu cần bền vững sẽ bảo đảm thành công quân sự. Tướng Trương Chấn nhớ
lại rằng vấn đề tồi tệ nhất ông gặp phải là đạn dược với số lượng thiếu thốn và
chất lượng kém. Kiểm tra ban đầu cho thấy rằng một số đạn pháo bị lép, và một
phần ba của toàn bộ số lựu đạn không nổ. Học viên từ trường quân khí đã được
điều đến giúp các kho của đại đoàn kiểm tra toàn bộ hàng tồn kho. Tổng cục Hậu
cần cũng khẩn trương ra lệnh cho các ngành công nghiệp quốc phòng tăng cường
sản xuất — đặc biệt là đạn pháo cỡ lớn, tên lửa, đạn xuyên thép.
Nguồn cung cấp dầu cũng là một mối quan tâm của Tổng cục Hậu
cần. Không những hai tỉnh Quảng Tây và Vân Nam
đều xa cơ sở công nghiệp dầu khí của Trung Quốc ở phía đông bắc và tây bắc mà
nhu cầu về dầu mỏ sẽ tăng mạnh nếu Liên Xô trả đũa lại việc tấn công vào Việt Nam Nam
Huy động về chính trị
Mặc dù nhu cầu về huấn luyện là cấp bách, PLA tiếp tục bài
bản mà Mao đã chủ trương 40 năm trước— đó là ý tưởng cho rằng không thể thắng
trong chiến tranh nếu không huy động về chính trị. Ngày 12 tháng 2 năm 1979,
CMC đã ban hành lệnh nhấn mạnh tầm quan trọng của huy động về chính trị trong
các hoạt động quân sự của PLA tại Việt Nam
Tới năm 1979, PLA chỉ thay đổi chút ít; binh lính vẫn chủ yếu là
dân quê, thất học, trang bị chưa đầy đủ và huấn luyện kém. Đồng thời, cuộc xâm
lược Việt Nam của PLA đã không tương hợp với truyền thống văn hóa Trung Hoa
vốn chỉ ủng hộ việc sử dụng vũ lực khi nào có thể biện minh được về mặt đạo
đức. Ngay sau khi nhận được lệnh của Bắc Kinh, các lãnh đạo quân sự địa phương
nhận thấy rằng quân đội Trung Quốc chưa được chuẩn bị tư tưởng tốt. Câu hỏi
trước mắt là liệu Trung Quốc có nên tấn công một nước láng giềng nhỏ như Việt Nam Nam
Mặc dù Trung Quốc lấn áp về số lượng so với Việt Nam, lính Trung
Quốc lo ngại rằng họ thiếu lợi thế về kĩ thuật đối với vũ khí do Nga chế tạo và
thiết bị Mĩ mà Việt Nam thu được của chế độ Sài Gòn vào năm 1975. Phi công
không quân của Trung Quốc đặc biệt quan ngại rằng J-6 của họ có thể không sánh
được với MiG-21 của Việt Nam Nam Nam
Tin tưởng vào các quyết định của lãnh đạo trung ương và tuân
theo các mệnh lệnh được coi là nền tảng cho chiến thắng. Ngày 12 tháng 12,
Tổng cục Chính trị (GPD) ban hành hướng dẫn về động viên chính trị. Không giống
quân đội phương Tây vốn phụ thuộc vào lương tâm nghề nghiệp và huấn luyện để
đảm bảo binh lính làm đúng với nhiệm vụ của mình trong chiến tranh, quân đội
Trung Quốc chọn cách tuyên truyền chính trị cho binh lính, cố gắng làm cho họ
hiểu được tại sao phái chiến đấu và cuộc chiến có tầm quan trọng thế nào với
họ. Dưới ảnh hưởng của triết lí Nho giáo, người Trung Quốc đã quen với việc tự
xem mình như một người yêu chuộng hòa bình, không bạo lực hay bành trướng, và
chỉ sử dụng vũ lực để tự vệ. Khái niệm về chiến tranh chính nghĩa, chính đáng
đã thịnh hành trong xã hội Trung Quốc. Đối với lính Trung Quốc, truyền thống
văn hóa này dường như dưng lên một rào cản cho việc nhận thấy một quốc gia
láng giềng xã hội chủ nghĩa như là một kẻ thù nguy hiểm đang đe dọa an ninh
quốc gia. Do đó, GPD kêu gọi tất cả mọi binh sĩ học tập các chỉ thị và các
bài phát biểu của ban lãnh đạo ĐCSTQ cũng như các mệnh lệnh chiến tranh và
chính trị của CMC, làm cho họ tin rằng quyết định tấn công Việt Nam
Theo đường hướng tuyên truyền của GPD, cuộc chiến tranh chống
lại Việt Nam là chính đáng và cần thiết vì tham vọng bành trướng đã dẫn VN
thoái hóa thành “Cuba của phương Đông”, “bọn côn đồ Châu Á”, và “đám chó săn
của Liên Xô .” Việc hai nuớc có cùng ý thức hệ chính trị không ngăn trở
PLA tung ra các hành động tự vệ chống lại một nước láng giềng nhỏ dám xâm phạm
lợi ích quốc gia của Trung Quốc. Quan trọng không kém, chỉ thị chỉ ra rằng VN
đã xem Trung Quốc như là kẻ thù chính của mình và đã kêu gọi “làm tất cả mọi
thứ để đánh bại Trung Quốc.”
Từ 10 tháng 12 năm 1978 đến ngày 15 tháng 1 năm 1979, bộ máy
chính trị ở tất cả các cấp đã chạy trước hết công suất để chính trị hóa tinh
thần binh lính, bằng cách sử dụng các bài giảng, các buổi họp tố cáo, và
triển lãm hình ảnh để phục vụ mục đích này. Những chiến lược này bao gồm các
kêu gọi cho thuyết “chiến tranh chính nghĩa”, trừng phạt “sự vô ơn,” bảo
vệ Bốn hiện đại hóa, và đương đầu với việc tìm kiếm bá quyền khu vực
Việt -Xô mới nổi lên. Ban chính trị đại đoàn 43 cố gắng thuyết phục binh
lính rằng họ đang chiến đấu cho một cuộc chiến tranh chính nghĩa vì Việt
Nam đã xâm luợc Trung Quốc và đã bắn phát súng đầu tiên; và như vậy phản
công lại là điều chính đáng.
Một chiến thuật khác là tìm cách nhắc binh lính nhớ rằng
Trung Quốc đã hi sinh to lớn để ủng hộ Việt Nam
trong nhiều năm qua mà Việt Nam Nam Nam
Cán bộ chính trị cũng liên kết chính sách chống Trung Quốc và
ham muốn bá quyền của Việt Nam ở Đông Dương với chiến lược toàn cầu của đế
quốc xã hội chủ nghĩa Xô Viết. Theo huớng lập luận này, việc Trung Quốc
phản công lại Việt Nam Nam không được thế giới ưa thích, do đó, việc
Trung Quốc trừng phạt Việt Nam
Chương trình huy động này chú trọng tới việc khơi dậy lòng
thù hận của binh lính đối với kẻ thù. Người lính nông dân của PLA luôn luôn
được khuyến khích trút căm giận của họ chống lại địa chủ áp bức tại các buổi
họp tố cáo được vạch ra nhằm khuấy động ý thức giai cấp để cho họ có thể được
huy động mà tin rằng họ chiến đấu vì lợi ích riêng của mình. Năm 1979, các
ban chính trị tổ chức các cuộc họp tố cáo, mời binh lính từ các đơn vị biên
phòng, dân làng các khu vực biên giới, và những người gốc Hoa từ Việt Nam
về dùng các trãi nghiệm cá nhân của họ để tố cáo tội “ghét Trung Quốc,
chống Trung Quốc” của bọn xét lại Việt Nam. Bằng cách này, công tác tuyên
truyền chính trị không những gieo mầm thù hận vào đầu óc binh lính mà còn
củng cố niềm tin của họ trong việc thực hiện nghĩa vụ của mình như những người
lính PLA bảo vệ người dân và lợi ích của họ. Để khuyến khích binh lính (nếu
cần) sẵn sàng hi sinh mạng sống của họ trong chiến đấu, ban chính trị đại đoàn
13 tổ chức nhiều buổi tập hợp mà tại đó sĩ quan và binh lính cùng thề
nguyền qua việc đưa súng lên trời và hô vang những khẩu hiệu. Trong khung
cảnh mạnh mẽ, đầy xúc cảm làm nhiệt tình yêu nước bùng cháy, tất cả các
binh sĩ đều thề nguyện sẽ đảm nhận những nhiệm vụ nguy hiểm và khó khăn.
Với thực tế binh lính PLA không phải là quân nhân chuyên nghiệp,
công tác chính trị được dùng như là một phương tiện tâm lí để chuẩn bị cho họ
đương đầu với bất trắc và bất định, và không sợ khó khăn hay chết chóc trên
chiến trường. Nhiều buổi lễ biểu duơng các anh hùng trong lịch sử của đơn
vị khuyến khích binh lính tiếp tục truyền thống vẻ vang đó. Đại đoàn 43 yêu
cầu tất cả các đại đội cùng tuyên thệ tiếp nối truyền thống: “Học tập anh
hùng, trở thành anh hùng, và viết thêm những dòng vinh quang mới vào các
biểu ngữ chiến tranh anh hùng.” Cán bộ, đảng viên ĐCSTQ được khuyến khích cố
gắng tự mình làm thành tấm guơng. Nhận thấy rằng binh lính trong một thời
gian dài chưa từng chiến đấu, bộ chỉ huy tiền phuơng Quân khu Quảng Châu đã
tiến hành một cuộc điều tra để tìm ra các sĩ quan đã từng tham gia vào các
cuộc chiến tranh chống lại Nhật và phe Quốc dân Đảng, chiến tranh Triều Tiên và
chiến tranh Việt Nam cũng như trong xung đột biên giới với Ấn Độ. Những cựu
chiến binh này được yêu cầu trình bày các bài học về kinh nghiệm cá nhân của
họ trong chiến đấu. Việc buộc sĩ quan chỉ huy có mặt ở tuyến đầu là một
truyền thống của PLA, đảm bảo binh sĩ thấy rằng cấp trên của họ cùng chia
sẻ rủi ro và khó khăn. Trong khi điều các cấp phó của mình tới mỗi đại
đoàn dưới sự chỉ huy của ông, tướng Hữu cũng yêu cầu các sĩ quan chỉ huy cấp
đại đoàn, sư đoàn, và trung đoàn cũng điều cấp phó của họ tới các đơn vị
cấp dưới để trợ giúp việc chỉ huy.
Theo ghi nhận, công tác chính trị cũng đã đóng một vai trò
trong việc xua tan những hoài nghi của các lính thuỷ và phi công về cơ may
của họ khi chống lại đối thủ đuợc trang bị tốt hơn. Lính hải quân ban đầu
nghĩ rằng họ có thể dễ dàng đánh bại hải quân Việt Nam
Lực lượng không quân cũng đã tiến hành các cuộc họp để đối
phó với thái độ hoài nghi trong các phi công bằng cách nhấn mạnh lời dạy của
Mao rằng “vũ khí là một yếu tố quan trọng nhưng không quyết định trong chiến
tranh, chính con người mới là yếu tố quyết định.” Theo một báo cáo của đảng ủy
sư đoàn không quân 44, các cựu chiến binh Chiến tranh Triều Tiên đã được mời để
kể chuyện họ bay đánh máy bay Mĩ F-86 Sabres để chứng minh những lời dạy của
Mao là đúng. Cán bộ chính trị cũng sử dụng chuyện không quân Pakistan đánh bại
MiG-21 của Ấn Độ do Liên Xô chế tạo với J-6 do Trung Quốc sản xuất, để xây dựng
sự tự tin của phi công khi đối mặt với không quân Việt Nam. Họ đặc biệt lưu ý
rằng các máy bay Trung Quốc có thể qua mặt các chiếc MiG-21 của địch ở độ cao
trung bình nếu các phi công sử dụng đúng chiến thuật. Tuy nhiên, lãnh đạo không
quân không thể xem thuờng những khả năng vượt trội của MiG-21 của Việt Nam và
đã triển khai toàn bộ 73 chiếc J-7 của họ (loại MiG-21 do Trung Quốc sản xuất)
đến Quảng Tây và Vân Nam. Một số J-6 đã được nâng cấp với tên lửa
không-đối-không, cho không quân Trung Quốc có hoả lực mạnh hơn đối thủ Việt Nam
Trong khi công tác chính trị đóng vai trò then chốt trong việc
huy động tinh thần người lính, hệ thống chính trị cũng giúp đối phó với các vấn
đề mà binh lính PLA có thể phải đối mặt trong chiến đấu. Mối quan tâm trước mắt
là việc thiếu các vị trí lãnh đạo, đặc biệt là ở cấp trung đội và đại đội. Giữa
tháng 12 năm 1978, GDP chỉ đạo các đơn vị lắp đầy các chỗ trống lãnh đạo và
phát triển một kế hoạch để tránh bị gián đoạn lãnh đạo trong hoạt động quân sự.
CMC chuyển quyền thăng cấp cán bộ sư đoàn cho các đảng ủy quân khu và các cấp
tác chiến vũ trang. Ban chính trị của các quân khu đã yêu cầu các đơn vị ở
mọi cấp lập ra danh sách các ứng viên có thể nắm vị trí lãnh đạo giữa cuộc
chiến. Mỗi tiểu đoàn và đại đội đã nhận lệnh thêm một cấp phó để đảm bảo hoạt
động chỉ huy không bị gián đoạn. PLA có nề nếp tin vào các tổ chức ĐCSTQ
trong vai trò quan trọng về duy trì hiệu quả chiến đấu. Các chi nhánh đảng
trong đại đội kêu gọi đảng viên và đoàn viên thanh niên giữ vai trò tiên phong
trong chiến đấu và đảm nhận vai trò lãnh đạo khi bị khuyết. Công tác chính trị
cũng bao gồm việc chuẩn bị cho binh lính Trung Quốc phân biệt dân thường Việt Nam Nam , nhấn mạnh rằng binh línhTrung Quốc phải cố
gắng giành lấy sự ủng hộ của quần chúng Việt Nam Nam Nam Nam Nam Nam
Huy động sự ủng hộ của xã hội
ĐCSTQ luôn thực hiện việc huy động xã hội Trung Quốc phục vụ cho
chiến tranh, mặc dù chỉ có vài nghiên cứu khảo sát cách làm này. Học giả
phương Tây nhận ra rằng công dân Trung Quốc có nhiều “ý kiến đa dạng” về cuộc
xung đột năm 1979, và ở các thành phố thủ phủ của tỉnh Quảng Tây và Vân Nam có
không nhiều “tình cảm nồng nhiệt trong công chúng” đối với cuộc chiến này.
Lực lượng PLA hầu như không thể hoạt động ở nước ngoài mà không cần huy động sự
ủng hộ trong nước cho cuộc chiến. Các hồ sơ mới truy cập được của Trung Quốc
cho thấy chính phủ nỗ lực rất lớn trong việc huy động sự trợ giúp của người
dân địa phương cho cuộc xâm lược của PLA. Từ khi CHNDTH thành lập, quân đội
Trung Quốc luôn được coi là một mẫu mực về vai trò tích cực đối với xã hội
Trung Quốc, nhưng tiếng tăm của nó đã bị tổn hại nghiêm trọng khi giới quân sự
lạm dụng quyền lực trong cuộc Cách mạng Văn hóa. Vì vậy, thái độ của công chúng
đối với quân đội Trung Quốc phải được cải thiện. Thuyết phục công chúng trợ
giúp cho cuộc xâm lược đòi hỏi phải làm cho mọi người cảm thấy tự hào về những
người lính của PLA và yêu nước Trung Hoa.
Mặc dù không có sự trợ giúp rộng khắp Trung Quốc cho cuộc xâm
lược Việt Nam, các lãnh đạo đảng ở cả hai tỉnh Quảng Tây và Vân Nam đặc biệt
quan tâm đến việc huy động sự trợ giúp trong cộng đồng địa phương mình. Công
luận ở hai tỉnh này là bi quan về quyết định chiến tranh của Bắc Kinh. Các cộng
đồng địa phương đã trải qua rất nhiều khó khăn gian khổ trong cuộc Cách mạng
Văn hóa và đã hi sinh đáng kể cho nỗ lực chiến tranh Việt Nam Nam
Với tâm thế đó, chính quyền hai tỉnh này phải viện đến bộ máy
tuyên truyền của họ để thuyết phục người dân ủng hộ quyết định đánh Việt Nam Nam Nam Nam
Cách tiếp cận này không chỉ thể hiện quyết tâm của PLA tiếp tục
theo thuyết “chiến tranh nhân dân” của Mao mà còn phản ánh những điểm yếu rõ
ràng của PLA. Lãnh đạo PLA nhận ra rằng họ thiếu một hệ thống hậu cần hiện đại
để duy trì nỗ lực chiến tranh, và giải pháp quen thuộc là huy động sự trợ giúp
của dân chúng. Tháng 11 năm 1978, Trương Chấn viết rằng sự trợ giúp về thức
ăn, chỗ ở, và các đồ tiếp tế khác là rất quan trọng trong chiến tranh toàn cục
lẫn các hoạt động quy mô nhỏ. Cụ thể ông ghi nhận rằng trợ giúp của dân
chúng chiếm gần 80% toàn bộ trợ giúp cho các hoạt động quân sự trong cuộc
xung đột biên giới với Liên Xô năm 1969, và các tàu thuyền dân sự đã giúp
chuyển 65% nguồn cung cấp dầu trong các trận đánh trên biển với Hải quân Nam
Việt Nam năm 1974. Tướng Chấn kết luận rằng ngay cả trong chiến tranh hiện đại
ngày nay thì lực lượng vũ trang cũng sẽ tiếp tục phụ thuộc vào chính quyền địa
phương trong việc cung ứng nhân sự và lương thực, và hậu cần quân đội sẽ được
xác định bởi sức mạnh của nền kinh tế quốc gia.
Từ giữa tháng 12 năm 1978, các thành phố trực thuộc tỉnh và các
quận/huyện (county) ở Quảng Tây và Vân Nam đã vội vã thiết lập các trạm tiếp
đón quân (jun ren jie dai zhan/军人接待站: quân nhân tiếp đãi trạm) dọc các
tuyến đường sắt và các đường chính dẫn đến biên giới để quân lính có thể nghỉ
ngơi, nhận các bữa ăn và nước nóng. Mỗi chính quyền huyện chịu trách nhiệm lo
chỗ ở cho binh lính tại các khu vực tập hợp chỉ định gần biên giới. Do các
huyện biên giới rất nhỏ và lạc hậu về kinh tế, nhiệm vụ trợ giúp tuyến đầu
thường căng kéo quá khả năng của họ. Trong vòng vài tuần, hơn 100 000 quân
và lực lượng dân quân đổ xô tới huyện Hà Khẩu đối diện với thành phố Lào Cai
của Việt Nam, nơi chỉ có 50 000 dân vào năm 1978. Chính quyền địa phương
đã phải dọn trống các văn phòng, nhà kho, và khu sinh hoạt riêng của họ để đáp
ứng chỗ ở cho binh lính. Dân làng và cư dân thị trấn đã được khuyến khích “tình
nguyện” cho sử dụng nhà họ vào việc quân sự. Một số chính quyền địa phương
huy động nhân viên văn phòng, học sinh và giáo viên xây dựng các trại cột tre
mái tranh làm các cơ sở trú quân.
Vào lúc đó, hệ thống tiếp tế của quân đội Trung Quốc vẫn còn
hổ lốn đòi hỏi mỗi đơn vị phải tự túc trong “cung ứng hàng tiếp tế thông
thường”. Sự gia tăng đột ngột trong nhu cầu về lương thực và hàng tiếp tế khác
là một thách thức đáng kể cho các cơ quan dịch vụ kinh tế và thương mại địa
phương, họ phải xoay xở cung cấp hàng hoá cho cư dân địa phương lẫn quân đội.
Các nhà cung cấp địa phương được yêu cầu cung cấp thêm gia súc cho quân đội,
trong khi các nhân viên được phái tới các tỉnh khác thu mua thêm để đảm bảo cho
mỗi người lính nửa lạng thịt lợn mỗi ngày. Theo một yêu cầu khẩn cấp của quân
đội, các nhà sản xuất thực phẩm ở hai tỉnh Quảng Tây và Vân Nam đã vội vả cung
cấp 1,25 triệu kilô bánh quy cho binh lính trước cuộc xâm lược.
Kể từ năm 1976, Vân Nam
Huy động các lực lượng dân quân tham gia chiến đấu và phục vụ
cho tuyến đầu là thông lệ của lực lượng vũ trang do cộng sản lãnh đạo bắt nguồn
từ thuyết “chiến tranh nhân dân” của Mao. Sự phụ thuộc của quân đội Trung Quốc
vào các đơn vị dân quân phục vụ tiền tuyến cũng tiết lộ một tình huống tệ hại
cho PLA, đó là PLA không có khả năng duy trì hoạt động chiến đấu xa nếu chỉ dựa
vào chính mình. Tướng Chu Đức Lễ nhớ lại rằng lực lượng xâm lược PLA không cảm
thấy an toàn khi tiến hành các hoạt động tại Việt Nam vì không có an ninh tuyến
sau, và các lực lượng dân quân và người dân địa phương đóng một vai trò quan
trọng trong an ninh tuyến sau. Cả hai tỉnh đã từng là tuyến đầu về quốc phòng
trong thời Chiến tranh Lạnh. Hạ tầng giao thông không phù hợp cho các hoạt động
chuyển quân quy mô lớn cần cho cuộc xâm lược. Trong tháng 10 năm 1978, tỉnh Vân
Nam đã huy động hơn 100 000 dân quân từ thành phố thủ phủ và 7 huyện để làm
hai đường lớn dẫn tới biên giới. Họ hoàn thành dự án trong ba tháng và qua đó
đảm bảo việc triển khai quân tới khu vực biên giới theo đúng lịch trình.
Đầu tháng 1 năm 1979, toàn bộ lực lượng dân quân đã được huy
động. Các đơn vị dân quân có tổ chức tốt hơn và được huấn luyện tốt hơn từ các
vùng khác của hai tỉnh đã được triển khai tới khu vực biên giới để trực tiếp
phục vụ cho các hoạt động quân sự. Huyện Khúc Tĩnh (Qujing), nằm ở phía đông
bắc Vân Nam, đã triển khai khoảng 500 tới 600 dân quân trẻ từ mỗi huyện để phục
vụ trong chiến tranh. Đàn ông trong độ tuổi từ 18 đến 55 ở tất cả các huyện
biên giới đều gia nhập vào lực lượng dân quân. Theo báo cáo cuối cùng của chính
quyền tỉnh Vân Nam ngày 6 tháng 9 năm 1979, hơn 87 000 dân quân (630 đại
đội) cộng với 5 000 ngựa và la của dân đã được huy động phục vụ, chủ yếu
trong vai trò tãi thương, bảo vệ, và khuân vác. Hơn 21 000 dân quân hoạt
động sát cánh với các đơn vị chính quy trong chiến đấu. Việc sử dụng lực lượng
dân quân không mặc quân phục trong một quốc gia thù địch cùng với các đơn vị
quân đội Trung Quốc về sau gây ra nhầm lẫn trong lúc chạm trán với lực lượng
phòng thủ của Việt Nam, vốn cũng mặc quần áo dân sự trên chiến trường. Trong
một vài trường hợp, lính PLA thấy mình không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc
phải giết bất cứ ai không mặc quân phục, thậm chí một số trong đó có thể là
đồng chí của họ.
Tướng Lễ cũng nói rằng hơn 215 000 cư dân tỉnh Quảng Tây
đã phục vụ trong chiến tranh, với 60 000 đã tham gia vào các hành
động quân sự trong vai trò tãi thương, bảo vệ, và khuân vác, và hơn
26 000 tham gia vào các hoạt động chiến đấu. Lực lượng PLA đã chuyển vài
ngàn súng trường tự động và các loại vũ khí hạng nặng cho các đơn vị dân quân
địa phương. Vào lúc cuộc xâm lược bắt đầu, lực lượng dân quân ở các xã biên
giới đã được trang bị tốt với súng máy, súng phòng không, súng cối, súng phóng
lựu và súng không giật. Các lực lượng dân quân địa phương chịu trách nhiệm chủ
yếu việc xây dựng công trình phòng thủ, vận chuyển đạn dược, hàng hoá lên tuyến
trước, và chăm sóc thương binh. Các đơn vị phòng không dân quân cũng bảo vệ các
thị trấn huyện biên giới và các cơ sở công nghiệp trọng điểm như các trạm thủy
điện và hồ chứa.
Chiến lược “chiến tranh nhân dân” của Mao bị chất vấn vì một
chiến lược chiến tranh toàn diện như thế không áp dụng được cho các cuộc xung
đột địa phương hạn chế mà Trung Quốc từng can dự kể từ cuộc chiến tranh Triều
Tiên. Đặc biệt King C. Chen chỉ ra rằng vào năm 1979 Trung Quốc đã không tiến
hành được một cuộc chiến tranh nhân dân chống Việt Nam vì môi trường cần tới
vốn bao gồm “một ý thức dân tộc chủ nghĩa mạnh mẽ cùng với sự tham gia của động
đảo nhân dân”, không tồn tại. Huy động xã hội phục vụ chiến tranh là bài
bản chiến lược then chốt của Trung Quốc, và cuộc chiến tranh 1979 đã chứng tỏ
rằng PLA vẫn còn vận hành trong khuôn khổ tư tưởng chiến tranh nhân dân.
Lời kết
Chắc chắn không có việc phóng đại về cường độ mãnh liệt liên
quan tới việc PLA lập kế hoạch và chuẩn bị cho các hoạt động quân sự đánh Việt Nam Nam
____
*Do quân đội VN nhỏ không có những đơn vị quá lớn nên để bạn đọc
dễ hình dung hơn xin tạm dịch
-‘army’: một đơn vị trên cấp sư đoàn, thành ‘đại đoàn’ (‘đại
đoàn’ có thể cùng nghĩa với ‘sư đoàn’ nhưng ít dùng, còn TQ gọi là ‘tập đoàn
quân’)
– ‘field army’, một đơn vị trên cấp đại đoàn, thành ‘quân đoàn’
(TQ gọi là ‘phương diện quân’)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét