Thứ Ba, 31 tháng 1, 2017

Triệt để tiết kiệm, giữ vững kỷ cương tài chính

2017 dự báo sẽ vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức có thể ảnh hưởng đến nhiệm vụ tài chính - ngân sách...

Triệt để tiết kiệm, giữ vững kỷ cương tài chính
Ông Đinh Tiến Dũng, Bộ trưởng Bộ Tài chính.
LÊ HƯỜNG
Năm 2016, mặc dù nhiều nguồn thu ngân sách gặp khó khăn, ngành tài chính vẫn hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách với mức vượt trên 7% so với dự toán pháp lệnh. Trao đổi với Thời báo Kinh tế Việt Nam nhân dịp Xuân mới, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, kinh tế nước ta năm 2017 dự báo sẽ vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức có thể ảnh hưởng đến nhiệm vụ tài chính - ngân sách. 

Do đó, năm 2017 ngành tài chính sẽ tiếp tục tập trung ưu tiên vào một số nội dung trọng điểm để hoàn thành tốt nhiệm vụ điều hành ngân sách cả năm và tiếp tục đặt tiền đề vững chắc cho bước phát triển của những năm tiếp theo.

Thưa Bộ trưởng, năm 2016, được đánh giá có nhiều thách thức đối với công tác thu ngân sách nhà nước nhưng ngành tài chính vẫn hoàn thành và vượt dự toán được giao. Xin Bộ trưởng chia sẻ về những nỗ lực để đạt được kết quả này?

Trước diễn biến giá dầu thô giảm mạnh và các yếu tố bất lợi do thiên tai, hạn hán, lũ lụt...  tiềm ẩn nguy cơ gây mất cân đối ngân sách nhà nước năm 2016, để đảm bảo hoàn thành, phấn đấu hoàn thành vượt mức dự toán thu ngân sách nhà nước, bên cạnh việc tập trung triển khai thực hiện tốt các giải pháp đã đề ra theo các nghị quyết của Đảng, Quốc hội và Chính phủ, ngành tài chính đã nỗ lực triển khai đồng bộ, hiệu quả các giải pháp sau:

Một là, tập trung triển khai thực hiện có hiệu quả các giải pháp, nhiệm vụ cụ thể về cải cách thủ tục hành chính, tháo gỡ khó khăn cho sản xuất - kinh doanh, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp theo các Nghị quyết số 19-2016/NQ-CP và Nghị quyết số 35/2016/NQ-CP của Chính phủ. 

Phối hợp chặt chẽ với các cấp các ngành, tập trung tháo gỡ, giải quyết kịp thời khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp, cải thiện môi trường kinh doanh, tạo điều kiện để các doanh nghiệp phát triển, ổn định, vững chắc, thu hút đầu tư, tăng thêm năng lực sản xuất mới, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đây là giải pháp căn cơ, tạo nguồn thu vững chắc, lâu dài cho ngân sách nhà nước. 

Chỉ đạo cơ quan thuế, hải quan tiếp tục rà soát, cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực quản lý thuế một cách toàn diện, hiện đại, theo đúng chỉ đạo của Chính phủ để giảm thời gian và chi phí trong thực hiện thủ tục hành chính về thuế. Đẩy mạnh hiện đại hoá công tác quản lý thuế, kê khai thuế, nộp thuế nhằm giảm bớt chi phí cho người nộp thuế và tập trung kịp thời nguồn thu vào ngân sách nhà nước. 

Hai là, trong điều hành đã phối hợp, tranh thủ sự ủng hộ, vào cuộc của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương triển khai đồng bộ các biện pháp quản lý thuế, hải quan trong đó tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra chống thất thu thuế, chống chuyển giá, chống buôn lậu, gian lận thương mại, trốn thuế, đẩy mạnh công tác quản lý nợ đọng thuế; hoàn thành chỉ tiêu thu nợ và chỉ tiêu thanh tra, kiểm tra, góp phần tăng thu cho ngân sách. 

Ba là, thường xuyên cập nhật tiến độ thu, nắm chắc diễn biến về kinh tế, thị trường, giá cả, đặc biệt là giá dầu khí, xây dựng các kịch bản diễn biến giá dầu để tổ chức đánh giá tác động đến thu ngân sách nhà nước, đánh giá đúng tình hình và dự báo sát khả năng thu ngân sách nhà nước hàng tháng, quý và cả năm. Bộ Tài chính cũng tổ chức các cuộc đối thoại đối với các doanh nghiệp, qua đó nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của doanh nghiệp đồng thời phân tích, đánh giá, dự báo đối với các sắc thuế lớn, những địa bàn trọng điểm, phát hiện sớm những nguyên nhân tác động làm ảnh hưởng đến kết quả thu ngân sách Nhà nước để có biện pháp xử lý và kiến nghị các cấp có thẩm quyền phối hợp, xử lý, tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách, tạo điều kiện tốt nhất cho doanh nghiệp phát triển. 

Quản lý thu đúng, đủ, kịp thời vào ngân sách nhà nước cổ tức được chia cho phần vốn nhà nước tại các công ty cổ phần có vốn góp của Nhà nước do bộ, ngành, địa phương đại diện chủ sở hữu, nhất là các ngân hàng thương mại cổ phần, Nhà nước nắm cổ phần chi phối, đôn đốc các tập đoàn, tổng công ty nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ thực hiện nộp đầy đủ, kịp thời vào ngân sách nhà nước lợi nhuận còn lại sau khi trích lập các quỹ theo quy định của pháp luật. Đẩy nhanh tiến độ tái cơ cấu, cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, thoái vốn đầu tư, đảm bảo thu đủ tiền bán cổ phần nhà nước tại doanh nghiệp theo nghị quyết Quốc hội.

Bốn là, tăng cường kỷ cương, kỷ luật tài khóa các cấp, tổ chức điều hành, quản lý chi ngân sách nhà nước chặt chẽ, tiết kiệm, đúng quy định của pháp luật, chống lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước. Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính đã thực hiện điều hành ngân sách chủ động, tích cực, đảm bảo cân đối ngân sách các cấp, đảm bảo bội chi theo dự toán Quốc hội quyết định, nợ công trong giới hạn an toàn tài chính.  

Thưa Bộ trưởng, bội chi ngân sách và nợ công vẫn được xem là hai điểm đáng quan ngại và khó khăn nhất trong điều hành ngân sách. Năm 2017, Bộ Tài chính sẽ có những giải pháp nào để giảm bội chi và kiểm soát nợ công hiệu quả? 

Trong bối cảnh kinh tế phát triển không thuận lợi một số năm gần đây, tăng trưởng thấp hơn dự kiến, ảnh hưởng đến thu ngân sách nhà nước; tích lũy của nền kinh tế còn nhỏ, khả năng huy động đầu tư từ các nguồn ngoài ngân sách nhà nước còn hạn chế nên những năm qua, Chính phủ chủ động điều hành bội chi ngân sách nhà nước theo hướng linh hoạt và trình Quốc hội chấp thuận bội chi cao ở một số thời điểm để có thêm nguồn lực cho chi đầu tư phát triển.

Rút kinh nghiệm từ hạn chế nêu trên, trong định hướng kế hoạch tài chính 5 năm 2016-2020, cũng như dự toán ngân sách năm 2017, một trong những nhiệm vụ, giải pháp quan trọng đã được Bộ Tài chính tham mưu, trình Chính phủ trình Quốc hội là giữ vững kỷ luật, kỷ cương tài chính, mức bội chi ngân sách nhà nước phải gắn với mục tiêu nợ công hàng năm không vượt giới hạn cho phép và phù hợp với khả năng huy động; triệt để tiết kiệm chi, việc ban hành các chính sách phải căn cứ khả năng nguồn lực, kế hoạch đầu tư công trung hạn phải nằm trong kế hoạch tài chính 5 năm. 
 
Trong tổ chức thực hiện, sẽ tập trung thực hiện các giải pháp quản lý thu để phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ thu ở mức cao nhất; cắt giảm đối với các nhiệm vụ chi đầu tư và chi thường xuyên đã được duyệt từ đầu năm nhưng đến hết năm ngân sách vẫn chưa giải ngân hết, trừ các khoản mới bổ sung trong năm và các trường hợp đặc biệt được cấp có thẩm quyền quyết định; quản lý, sử dụng dự phòng chi ngân sách nhà nước tập trung cho các mục tiêu khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ, dịch bệnh và một số nhiệm vụ quan trọng cấp bách về quốc phòng, an ninh, biển đảo... quản lý chặt chẽ các khoản chi chuyển nguồn, kiên quyết không thực hiện việc chuyển nguồn sang năm sau đối với các nhiệm vụ do chủ quan các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách thực hiện chậm, từ đó giảm chi để giảm bội chi và nợ công...

Năm 2017 kinh tế trong nước dự báo vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức, Bộ trưởng có thể cho biết định hướng ưu tiên của ngành tài chính trong năm mới?

Kinh tế nước ta năm 2017 dự báo sẽ vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức có thể ảnh hưởng đến nhiệm vụ tài chính - ngân sách nhà nước năm 2017 và một số năm tiếp theo. Cụ thể, biến đổi khí hậu đã và đang “đe dọa” đến sản xuất và đời sống của người dân, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp; những hạn chế nội tại của nền kinh tế trong nước chưa được giải quyết như sức cạnh tranh thấp, năng lực quản trị yếu, khoa học - công nghệ còn lạc hậu, chất lượng nguồn nhân lực thấp, hiệu quả huy động và sử dụng nguồn lực còn hạn chế... 

Bên cạnh đó, những xung đột địa chính trị và kinh tế thế giới diễn biến phức tạp, xu hướng “đảo ngược” của toàn cầu hóa... sẽ là những thách thức lớn đối với nền kinh tế Việt Nam nói chung, trong thực hiện nhiệm vụ tài chính - ngân sách nhà nước nói riêng. Do vậy, năm 2017 ngành tài chính sẽ tiếp tục tập trung ưu tiên vào một số nội dung trọng điểm:

Một là, đẩy mạnh việc hoàn thiện thể chế và cơ chế tài chính, đảm bảo tính đồng bộ, công khai, minh bạch, ổn định và phù hợp với yêu cầu thực tiễn đặt ra trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và hội nhập quốc tế. Trong đó, tập trung hoàn thiện thể chế về quản lý thu, chi ngân sách nhà nước, quản lý nợ công theo tinh thần Nghị quyết số 07-NQ/TW của Bộ Chính trị về chủ trương, giải pháp cơ cấu lại ngân sách nhà nước, quản lý nợ công để đảm bảo nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững và Nghị quyết số 25/2016/QH14 của Quốc hội về kế hoạch tài chính 5 năm quốc gia giai đoạn 2016-2020 nhằm huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực, trong đó có nguồn lực ngân sách nhà nước. 

Hai là, tổ chức triển khai thực hiện tốt các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua, đặc biệt là các luật có hiệu lực từ 1/1/2017 như Luật Ngân sách nhà nước, Luật Phí và lệ phí... Cùng với đó, cần tiếp tục thực hiện nghiêm kỷ cương, kỷ luật tài chính - ngân sách; hạn chế tối đa việc ban hành các chính sách mới khi chưa có nguồn đảm bảo; thực hiện chi ngân sách nhà nước tiết kiệm, hiệu quả, theo dự toán được giao; kiểm soát chặt chẽ các chỉ tiêu nợ công và bội chi ngân sách. Đẩy mạnh việc thực hiện cơ chế tự chủ đối với đơn vị sự nghiệp công; phát triển mạnh các loại hình thị trường tài chính và cơ cấu lại doanh nghiệp Nhà nước.

Ba là, tiếp tục cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư, kinh doanh, tạo mọi điều kiện thuận lợi để phát triển các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế cùng cạnh tranh bình đẳng và phát triển. Theo đó, tiếp tục rà soát, sửa đổi, hoàn thiện hệ thống pháp luật tài chính và thực hiện các chính sách ưu đãi, khuyến khích để hỗ trợ doanh nghiệp phát triển. Trong đó, tập trung vào việc tháo gỡ các rào cản, vướng mắc về chính sách thuế, hải quan, chế độ kế toán, kiểm toán, thủ tục hành chính trong lĩnh vực tài chính. Đặc biệt, là các chính sách đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa; cho phát triển công nghiệp hỗ trợ và cho nông nghiệp, nông thôn.

Bốn là, tiếp tục thực hiện nhất quán nguyên tắc quản lý giá theo cơ chế thị trường, đẩy mạnh thực hiện lộ trình giá thị trường có sự điều tiết của Nhà nước đối với các hàng hóa quan trọng, thiết yếu; sớm thực hiện đầy đủ cơ chế giá thị trường đối với dịch vụ công, điện, đất đai và tài nguyên quan trọng; đồng thời, có các giải pháp hỗ trợ hợp lý đối với các đối tượng chính sách (người nghèo, người dân tộc thiểu số...). 

Năm là, phối hợp hiệu quả các chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ để kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, phấn đấu tăng trưởng GDP tối thiểu đạt kế hoạch đề ra; thúc đẩy và tăng cường tính minh bạch đối với các thông tin liên quan đến tài chính - ngân sách nhà nước theo quy định.

Chấn hưng đạo đức xã hội: Bắt đầu từ con người hay thể chế?

29/01/2017 - 07:13 AM

Cuộc tọa đàm Mùa Xuân do Tạp chí Người Đô Thị tổ chức năm nay có sự góp mặt của TS. Vũ Ngọc Hoàng - nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó Ban tuyên giáo Trung ương; ông Lê Minh Hoan - Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Đồng Tháp; nhà báo Lê Hoàng - Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam; nguyên Tổng biên tập Báo Tuổi Trẻ; nhà giáo - TS. Bùi Trân Phượng - Hiệu trưởng Đại học Hoa Sen; ông Lương Văn Lý - chuyên gia công pháp quốc tế, Công ty Luật Phước và các cộng sự; ông Võ Trí Hảo - tiến sĩ luật học, PGS. Khoa Luật Đại học Kinh tế TP.HCM; NSƯT Thành Hội - Giám đốc Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh.
Khách mời đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau nên quan điểm đa chiều, có khi đối nghịch nhưng về tổng thể, mọi người đều thừa nhận đạo đức xã hội lâm nguy.
Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Đồng Tháp Lê Minh Hoan là khách mời đến sớm nhất dù ở xa nhất. Mượn lời một biên tập viên trên sóng truyền hình quốc gia, ông cho rằng tử tế không phải là câu chuyện của riêng ai. Quan chức bớt tham nhũng, xã hội có thêm nhiều trường học, bệnh viện. Doanh nhân bớt hàng gian hàng giả, cạnh tranh sòng phẳng để đôi bên cùng thắng. Nông dân không sản xuất nông sản bẩn, chôn đồng loại và chôn chính mình. Người lãnh đạo cao nhất Đồng Tháp chia sẻ mong muốn thúc đẩy hệ thống công chức dưới quyền hành xử tử tế, dù thừa nhận mục tiêu này không dễ thực hiện. Nguyên nhân “có lẽ bắt nguồn từ sai lầm nào đó, sai sót nào đó trong hệ thống”. Thêm nữa, đánh giá, xếp loại công chức chủ yếu dựa trên thang đo mức độ hoàn thành nhiệm vụ, trong khi tử tế khó thể lượng hóa. Nhắc lại câu nói của nhà hoạt động nhân quyền người Mỹ gốc Phi, luật sư Martin Luther King rằng “Trong thế giới này, chúng ta không chỉ xót xa vì những hành động và lời nói của người xấu mà còn cả vì sự im lặng đáng sợ của người tốt”, ông Hoan nhận xét sự tử tế đang đơn độc.
Khi tử tế cô đơn
Những hành vi tử tế ít có không gian sinh tồn là một thực tế. Thời mới về nước làm việc trong hệ thống công quyền, ông Lương Văn Lý (nguyên Phó giám đốc Sở Ngoại vụ TP.HCM), từng chủ động khước từ danh hiệu Lao động tiên tiến trong một đợt bình bầu cuối năm do tự nhận thức chưa xứng đáng. Thay vì được khen trung thực, ông bị tổ chức phê bình làm ảnh hưởng đến danh hiệu thi đua của tập thể. Nghệ sĩ Thành Hội, Giám đốc Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh thuật lại tình huống một người đàn ông rớt bọc tiền trên đường. Có người nhào lại lấy chân chặn lên mớ tiền xổ tung tóe, can ngăn đám đông xúm vào hôi của. Kết cục, nạn nhân vẫn mất tiền, còn người nghĩa hiệp xém bị đập hội đồng. Bản thân ông Hội cũng từng gặp rắc rối vì hành vi tử tế. Chứng kiến một vụ tai nạn giao thông trong lần lái xe từ Sài Gòn ra Nha Trang, ông xốc nạn nhân lên xe, chạy thẳng đến bệnh viện. Ông cùng chiếc xe vung vãi máu me bị công an giữ lại thẩm vấn! Những mẩu chuyện thực tế cho thấy hai khía cạnh. Một là người tử tế trong xã hội vẫn còn. Và hai là môi trường không thuận lợi để hành vi tử tế bộc lộ.
Đụng đến luật pháp, TS. Võ Trí Hảo nhập cuộc với góc nhìn bao quát. Ngược về thời bao cấp, ông Hảo bình luận luật pháp lúc đó khá sơ sài; tuy nhiên, xã hội trật tự vì có những sợi dây như hội đoàn giằng
 
Lê Minh Hoan:“Người ta nói bao cấp kinh tế xóa được nhưng bao cấp trong tư duy chưa xóa được. Hãy để xã hội vận động và tự họ điều chỉnh, nếu xâm phạm đến lợi ích của cộng đồng và xã hội, đã có pháp luật” 
giữ thiết chế xã hội. Mở cửa, kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế là một loại dung môi khiến những sợi dây này bị hòa tan. Thiết chế cũ đổ vỡ, thiết chế mới chưa kịp hình thành là nguyên nhân chủ yếu khiến đạo đức xã hội đảo lộn. Theo ông Hảo, pháp luật Việt Nam không hỗ trợ tốt kinh tế thị trường, tác động tiêu cực đến không gian sinh tồn của sự tử tế. Cụ thể, pháp luật thời gian dài dè dặt thừa nhận nguồn luật gồm tập quán pháp và án lệ. Nguyên nhân từ đâu? Lịch sử để lại vai trò độc tôn của các văn bản quy phạm pháp luật trong suốt đêm trường trước Đổi mới. Lùi xa hơn nữa là cơn ác mộng cải cách ruộng đất. Cái gọi là “đấu tranh giai cấp” khuyến khích công chúng ác cảm với tập quán, kể cả tập quán tốt đẹp, chúng mặc nhiên bị xem như di sản của chế độ phong kiến và thuộc địa, cần phải dọn sạch. Năm 2014, Việt Nam bắt đầu thừa nhận án mẫu nhưng quá trình hình thành án lệ vẫn còn rất dài. Pháp luật Việt Nam cũng chưa hỗ trợ tốt cho niềm tin, mà biểu hiện rõ nhất là cơ chế giải quyết tranh chấp hợp đồng trong tố tụng dân sự. Pháp luật tố tụng dân sự trong một thời gian rất dài từng yêu cầu hòa giải bắt buộc, dẫn đến bị bên gian manh lạm dụng tìm cách kéo dài thời gian tố tụng - vô hình trung khuyến khích rủi ro đạo đức (moral hazard). Biết chắc sẽ thua kiện vì chây ỳ trả nợ nhưng những người không tử tế sẵn sàng vi phạm hợp đồng bởi khả năng bị trừng phạt không tương xứng với lợi ích từ việc chiếm dụng trái phép tài sản của đối tác. Ngay khi thắng kiện, người ngay vẫn tiếp tục mệt mỏi vì quá trình thi hành án. Kết quả khảo sát của VCCI và Bộ Tư pháp phối hợp thực hiện cung cấp những con số thống kê dễ làm thui chột niềm tin vào công lý. Nếu giải quyết tranh chấp tại tòa Việt Nam thành công khoảng 60% thì phương án thuê xã hội đen có xác suất thành công lên đến 80%! Thời gian qua tòa tốn hai năm, còn xã hội đen chỉ cần ba tháng. Tỷ lệ thi hành án qua tòa ước tính đạt 50% vì bị tẩu tán tài sản, trong khi thuê xã hội đen lên đến 90%. Vai trò hệ thống tòa trong việc bảo vệ người ngay thiếu hiệu quả, không hỗ trợ cơ chế hợp đồng, khiến cho tình trạng chụp giựt có đất sống. Luật pháp đi sau cuộc sống. Ở nhiều nước, tòa được quyền giải thích văn bản quy phạm pháp luật; trường hợp luật chưa quy định, các thẩm phán bằng lương tri sẽ đưa ra những giải pháp công lý bù đắp. “Ở ta, trước 2016, nếu chưa có luật thành văn tương ứng, tòa hoặc xử thua, hoặc khước từ thụ lý” - ông Hảo ví dụ về sự thiếu hụt công lý.
Những tiếng kêu thảng thốt
Là một chuyên gia luật, ông Hảo còn là giảng viên đại học. Khép lại “góc nhìn rất nhỏ về vai trò bảo vệ sự tử tế của luật pháp và tòa án”, ông Hảo chuyển sang giáo dục với hai trục trặc là mục tiêu giáo dục và triết lý giáo dục: “Một thời gian rất dài người ta nhấn mạnh thống trị giai cấp trên ba phương diện chính trị, kinh tế và tư tưởng”. Không loại trừ tình trạng tử tế trở thành ưu tiên thứ hai ở các cơ sở giáo dục
 
 Võ Trí Hảo: “Thể chế gồm hai vòng tròn: thể chế phi chính thức (gia đình, tộc họ, hội quán, tôn giáo...) và chính thức là nhà nước và pháp luật. Hai vòng tròn này tương tác, kết hợp, chuyển hóa qua lại, quyết định một xã hội trật tự hay không”
từ cấp mầm non đến bậc đại học. Nhìn ra thế giới, trường đại học được thiết kế theo chiều kim đồng hồ. Nhận tín hiệu từ thị trường lao động, phụ huynh gõ cửa trường đại học đặt hàng. Nếu chưa có chương trình đào tạo, nhà trường linh hoạt như nhà hàng, thiết kế ngay “thực đơn” mới. Lúc này mới cần đến vai trò giám sát của Nhà nước, kiểm tra “thực đơn” có vượt ra ngoài khuôn khổ pháp luật hay không. Ta thì sao? Nhận chỉ thị giáo dục Việt Nam cần đào tạo 20 ngàn tiến sĩ, Bộ Giáo dục - Đào tạo triệu các hiệu trưởng lại quán triệt tinh thần. Trên cơ sở đó, các trường lên chương trình rồi tuyển sinh. Đào tạo theo ý chí của Nhà nước thay vì thị trường khiến sinh viên Việt Nam tốt nghiệp nhiều và thất nghiệp nhiều. Bộ trưởng Giáo dục vô can. Không kiếm được việc làm sau khi ra trường, sinh viên và gia đình gánh chịu. Thế nhưng, phụ huynh và sinh viên lại không có tiếng nói quyết định về chương trình đào tạo. Khi dạy theo mệnh lệnh từ cấp trên, không xuất phát từ nhu cầu thị trường, người thầy khó có thể đòi hỏi sự tôn trọng từ sinh viên. Ngày xưa, thấy ai hay chữ trong vùng, bố mẹ làm mâm xôi con gà, cho con xin đến làm lễ bái sư. Nên tôn sư trọng đạo là tự nguyện. “Tôi cho rằng xã hội Việt Nam vẫn tôn sư trọng đạo, có điều là sư nào: sư thật hay sư giả? Vô trường học, hiệu trưởng ấn ông thầy vào lớp, bảo học trò rằng đấy là sư, phải gọi là sư. Chắc gì học trò đã bái”, ông Hảo chua chát.
Khi hiện tại tầm thường, tương lai mù mịt, người ta dễ có xu hướng ngoái lại vàng son quá vãng là nhận định của NSND Doãn Hoàng Giang. Không thể phủ nhận tinh thần tự trị xuyên suốt giáo dục miền Nam trước 1975. Từng có nhiều năm hoạt động chính trị trong lòng Sài Gòn nhưng ông Lê Hoàng, Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, nguyên Giám đốc Nhà xuất bản Trẻ, nguyên Tổng biên tập Báo Tuổi Trẻ rành mạch về quan điểm với góc nhìn không định kiến. Triết lý giáo dục thời đó rõ ràng, tóm gọn trong ba từ. Hướng tới nhân bản nên giáo dục công dân để học trò tốt lên thực sự. Dân tộc nên môn lịch sử được đề cao, bài học không đi vào chi tiết thương vong, số lượng khí giới khí tài mà khắc họa những nhân vật anh hùng, hun đúc lòng yêu nước. Sau cùng là khai phóng, tự do học thuật, tự do tiếp thu tinh hoa nhân loại. 
Đụng đến giáo dục, chủ tọa hướng về TS. Bùi Trân Phượng, Hiệu trưởng Đại học Hoa Sen. Ngôi trường đại học này hằng năm đều có thói quen đặt chủ đề cho năm sau vào cuối khóa. “Sống tử tế - học đàng hoàng” ra đời cách nay sáu năm, từ sự tổng kết những mong muốn bình thường của các thầy cô vào một thời điểm chuẩn bị bắt đầu năm học mới, Ban giám hiệu chỉ thêm “kết nối năm châu” vì đó là chủ trương xuyên suốt của trường. “Nói kiểu Nam bộ là cái đáng lẽ ra phải vậy mà không làm như vậy thì gọi là không tử tế chớ gì” - bà Phượng mở lời. Bà đồng tình với quan điểm của ông Lê Minh Hoan, tử tế là trách nhiệm của mọi người. Bà cũng đồng tình với ông Lê Hoàng rằng cần tiếp cận đa chiều. Bên cạnh việc thấy cho hết những thách thức từ thiết chế xã hội, thể chế chính trị để giữ được sự tử tế, bà cho rằng xã hội hiện đại phức hợp hơn, nhiều yếu tố đan xen hơn cách nay mấy trăm năm. Xã hội xưa không phức hợp như bây giờ nên người ta đặt ra chuẩn mực, và làm không trúng thì thường coi là lệch chuẩn. Thời nay còn nói về sự lệch chuẩn là tư duy cũ, ràng buộc bởi những chuẩn mực cứng kiểu sống như thế nào mới được gọi là quân tử và hành xử phi quân tử ắt là tiểu nhân. Xác quyết niềm tin sâu sắc vào con người cá nhân tự do, bà cho rằng cần gia tăng quyền tự do của con người, đề cao trình độ hiểu biết, suy nghĩ độc lập, tư duy phản biện của mỗi cá nhân. Khi nào từng cá thể hiểu rằng quyền và trách nhiệm của mình là suy nghĩ trước những bất cập trong cuộc sống, lấy một chọn lựa nào đó hoặc nhiều chọn lựa nào đó và luôn chịu trách nhiệm về lựa chọn của mình, lúc đó may ra sự tử tế mới khá lên được.
 
Thành Hội: “Tôi nghĩ sống tử tế không khó. Cái gì không muốn người khác làm cho mình thì đừng làm cho người khác” 
Tinh thần tự do được bà Phượng theo đuổi trong môi trường giáo dục hướng đến việc tạo lập cho người học cảm nhận họ là cá thể tự do, được quyền phát triển và sẵn sàng chịu trách nhiệm. Theo bà, cái rất thiếu ở xã hội chúng ta là nhận thức rằng xã hội chỉ tử tế hơn khi có nhiều con người tử tế. Con người chỉ tử tế được khi họ tự do và chịu trách nhiệm về bản thân. Không chịu trách nhiệm về bản thân thì làm sao có trách nhiệm với xã hội? Tử tế gắn với nhiều giá trị khác, chẳng hạn công bằng, trung thực, tôn trọng người khác… Đó là những giá trị phổ quát của bất kỳ xã hội nào. Nhưng chọn lựa và thực hiện giá trị, phải là chủ thể cá nhân tự giác.
Ngồi kế bà Phượng là nghệ sĩ Thành Hội, Giám đốc Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh. Ông cũng có 10 năm dạy học, đảm nhiệm vị trí Trưởng khoa Sân khấu Cao đẳng Nghệ thuật TP.HCM. Giọng biểu cảm, ông Hội phản biện bà Phượng bằng trải nghiệm cá nhân. Theo ông, không thể có học trò tự do khi các đề văn đều có đáp án. Việc kiên trì đề nghị bỏ đáp án kỳ thi đầu vào khiến ông trở thành cái gai trong hội đồng chấm thi. Sinh viên đi học nói theo người ta. Làm việc thì đón ý thủ trưởng. Rành rọt kể lại những câu chuyện trong môn công dân giáo dục gieo vào lòng mình sự tử tế hơn 40 năm trước, ông Hội tỏ ra bất bình về việc người ta đưa nghị quyết vào chương trình giáo dục công dân. Ông than phiền về sự xuống cấp của môi trường giáo dục. Người thầy không còn là thành phần ưu tú của xã hội. Có thời “chuột chạy cùng sào mới vào sư phạm”.
“Nhìn lui” miền Nam thời kỳ trước, ông Lý nhận thấy báo chí đầu thập niên 1970 thường sử dụng từ “băng hoại” khi đề cập đến vấn đề đạo đức. Miền Bắc sau 1975, thang giá tr
 
 Lê Hoàng: “Chúng ta lo lắng vì cái ác, cái không tử tế nổi cộm, không đơn lẻ mà có tính xu thế. Tuy nhiên, hiện thực xã hội cần được tiếp cận đa chiều. Câu chuyện bốn cô giáo mầm non ngâm mình trong nước lạnh, xả thân cứu 13 học trò trong lũ dữ tại Phú Yên làm rung động trái tim cộng đồng. Sự tử tế vẫn hiện hữu ngay cả trong lằn ranh sinh tử. Những hành vi tử tế nên được cổ vũ kịp thời và xác đáng”
ị đạo đức vẫn tồn tại, trong đó có quan hệ thầy - trò. Tiếc rằng thể chế chính trị không chú trọng gìn giữ, phát triển. Dường như người ta còn muốn phá nó, thay thế giáo dục đạo đức bằng giáo dục ý thức hệ. Ưu tiên giáo dục chính trị khiến nhiều giá trị bị xóa sổ. Khi đất nước mở cửa, kinh tế thị trường được thiết lập trên khoảng trống hoàn toàn về đạo đức. Đồng tiền thể hiện sức mạnh với xã hội, cộng sinh cùng quyền lực. Nhìn tới, ông Lý cho rằng gia đình không còn là nơi gieo mầm tử tế. Phần lớn ông cha bà mẹ đã bị băng hoại đạo đức thấm sâu. Chấn hưng đạo đức phải bắt đầu từ lối thoát duy nhất là giáo dục. Trách nhiệm của nhà trường nặng nề hơn, giáo dục tử tế từ bậc mầm non. Nhớ lại thời gian công tác tại Sở Ngoại vụ TP.HCM, ông Lý kể về một số đồng nghiệp quay lại nhiệm sở sau khi hết thời hạn công tác tại đại sứ quán. Con cái họ rất ngoan, ăn xong trái chuối, tự giác đi kiếm sọt rác bỏ vỏ. “Một thời gian sau, vẫn là những đứa trẻ đó, cũng ăn trái chuối nhưng phần vỏ quăng ra sân” - ông Lý ngao ngán.
Không đồng tình với quan điểm phó thác sứ mạng giáo dục đạo đức cho nhà trường, theo ông Lê Hoàng, người thầy chịu trách nhiệm trước lớp mấy chục học sinh không có mối quan hệ ruột thịt nhưng ông bố bà mẹ, ông bà nội ngoại ràng buộc bởi quan hệ huyết thống. Thêm nữa, quá trình phát triển nhân cách hình thành từ tuổi thơ. Dùng hình ảnh hình chóp nón, ông Hoàng so sánh. Ở những quốc gia văn minh, trẻ em thả ra ngoài xã hội cũng không hư nhờ thiết chế xã hội hoàn chỉnh. Còn ở ta là cái chóp nón ngược. Buông ra là hư liền. Bên cạnh nếp nhà, hành vi con người còn bị chi phối bởi nếp tộc. Văn hóa dòng họ là một hình thái của thể chế phi chính thức.
Trả lại Caesar những gì của Caesar
Thành tựu 30 năm Đổi mới là hành trình gập ghềnh phá vỡ tư duy kinh tế bao cấp. Tuy nhiên, nhiều mặt của đời sống vẫn chưa thoát khỏi tư tưởng bao cấp. Bằng chứng là rất nhiều hội hoạt động không hiệu quả. Điểm sáng hiếm hoi trong bức tranh chung là Hiệp hội In Việt Nam. Hội viên bầu chủ tịch hội là ông Nguyễn Văn Dòng, nguyên Giám đốc Nhà in Trần Phú. Vận hành vì quyền lực thiết thực của thành viên, hội góp phần phát triển nghề nghiệp, năng lực ngành in, đồng thời giám sát, tham gia tích cực giải quyết xung đột của hội viên. Từ trường hợp cụ thể này, ông Hoàng cho rằng Nhà nước không nên ôm đồm, trả lại không gian cho những tổ chức xã hội nghề nghiệp quyền tự quyết.
Giáo dục phải hướng đến việc tạo lập cho người học cảm nhận họ là cá thể tự do, được quyền phát triển và sẵn sàng chịu trách nhiệm. Con người chỉ tử tế được khi tự do và chịu trách nhiệm về bản thân. Ảnh: Hà Thành
Buông chiếc ipad, ông Lê Minh Hoan giãi bày rằng vừa tranh thủ trả lời email mấy bác nông dân dưới Đồng Tháp về việc khai trương hội quán thứ 9. Ý tưởng hình thành hội quán nảy sinh trong dịp tiếp xúc cử tri. Bác nông dân xin... bản kế hoạch phát triển xóm ổng bởi xã làm trật lất. Nguyện vọng nghe có vẻ khôi hài khiến mệnh quan đầu tỉnh suy nghĩ. Đúng là chuyện xóm làng là chuyện của dân. Đâu ai hiểu dân bằng dân. “Đáng ra phải ủng hộ chứ tại sao lại để dân phải xin mình”, ông Hoan nhắm một số người dân, khuyến khích rủ thêm người sinh hoạt, từ chuyện tình làng nghĩa xóm, học hành, trật tự trị an, cho đến sản xuất đàng hoàng, không lạm dụng thuốc trừ sâu, hóa chất Trung Quốc... Phía chính quyền ủng hộ mặt bằng, máy tính, máy chiếu… Việc một ông bí thư tỉnh ủy tài trợ nông dân lập hội quán ban đầu cũng không tránh khỏi ý kiến này nọ. Nói vô rằng chữ “hội quán” không thuần Việt. Nói ra rằng đã có những tổ chức chính trị xã hội như nông dân, phụ nữ, đoàn thành niên... Xác nhận cũng phải mời người này người kia đích thân xuống hội quán nghe dân sinh hoạt, ông Hoan khẳng định những dè chừng ở đâu đó chủ yếu do vấn đề tâm lý. Về phương diện lý luận, ông Hoan mượn lời phát biểu của cố Tổng bí thư Trường Chinh tại Hội nghị Mặt trận Tổ quốc. Ông Trường Chinh nói rằng người dân làm chủ nhưng thực chất không đúng như vậy. Người dân có quyền và năng lực tham gia những hoạt động chính sách ở cấp vĩ mô chứ không phải tất cả chính sách đều do một người hay một nhóm người thực hiện.
Chờ đợi Nhà nước hay nhu cầu tự thân?
Đạo đức xã hội đã lâm nguy chưa? Hỏi cũng là tự trả lời. Tuy nhiên, mỗi khách mời có lựa chọn khác nhau. Tỏ ra không trông chờ vào sự chuyển động từ Nhà nước, ông Hội đề nghị tự cứu mình trước. Bắt đầu từ giềng mối gia đình đến quan hệ chòm xóm. Ông Thành Hội đề nghị truyền thông cùng lên tiếng, thức tỉnh cộng đồng về sự tuột dốc của đạo đức, cùng chung tay xây dựng lại xã hội.
Đồng tình với ông Hội nhưng theo ông Lương Văn Lý, vẫn cần sự tham gia chủ động từ Nhà nước. Bảo lưu quan điểm về vai trò giáo dục đạo đức của nhà trường, ông Lý lập luận chính sách do Nhà nước xây dựng và thực hiện. Soi rọi hệ thống công chức qua lăng kính pháp luật, ông Lý cho rằng luật cần minh bạch cụ thể, ngăn ngừa công chức lợi dụng việc giải thích luật, nhũng nhiễu dân. Cùng một bộ luật nhưng có khi sở ban ngành diễn giải khác nhau, lãng phí nguồn lực xã hội.
Chưa hoàn toàn được thuyết phục bởi giải pháp của ông Lý, bà Bùi Trân Phượng xác quyết cần ưu tiên đặt niềm tin vào con người cá nhân. Bà Phượng cho biết bắt đầu có những gia đình trẻ khước từ hệ t
 
 Bùi Trân Phượng: “Con người không phải cục đất sét nên ở bất kỳ tuổi nào, xuất thân từ môi trường nào, gia đình lương thiện hay bất lương thì khi được thức tỉnh bởi những giá trị, con người vẫn có thể thay đổi theo hướng tốt đẹp. Cái xấu lan ra được thì cái tốt cũng lan tỏa được”
hống trường công lẫn tư, tự tập hợp nhau lại rồi giáo dục con cái. Giáo dục nhà trường cũng không phải là phương thức duy nhất quyết định hành vi tử tế của con người. Con người có thể có đạo đức từ môi trường gia đình, làng xã, tộc họ... Trong hệ thống Nhà nước, nếu có những người tử tế thì chúng ta trân trọng họ, ủng hộ họ, chung sức góp phần làm tiếng nói của họ vang xa để làm giảm bớt mất lòng tin vào Nhà nước. Bởi lẽ, mất lòng tin khiến người ta không nuôi dưỡng điều tốt đẹp trong cá nhân mình. Ai đó nói tử tế là nhu cầu tự thân. Bà Phượng cho rằng con người phải tin rằng họ có thể sống tử tế ngay cả khi môi trường không tử tế. Xoay chiếc ly sứ, bà nói con người không phải là cục đất sét, vào tay người thợ lành nghề trở thành cái ly tốt, còn trúng thợ vụng thành ra vô dụng. Nhắc lại câu chuyện để sinh viên trường Hoa Sen làm diễn giả tranh luận câu hỏi “Nếu từ nhỏ không thấy rằng trung thực là điều bắt buộc phải làm ở trên đời thì đến năm 18-20 tuổi tôi còn suy nghĩ lại và thay đổi được không?”, bà Phượng cho biết có nhiều câu trả lời khác nhau.Có người nói được. Người nói khó. Người nói không. Thu hoạch thực nghiệm là các bạn sinh viên bắt đầu suy nghĩ, tự vấn và không mất lòng tin vào con người. Vì không phải cục đất sét nên theo bà Phượng, ở bất kỳ tuổi nào, xuất thân từ môi trường nào, gia đình lương thiện hay bất lương thì khi được thức tỉnh bởi những giá trị, con người vẫn có thể thay đổi theo hướng tốt đẹp. Cái xấu lan ra được thì cái tốt cũng lan tỏa được.
 
Lương Văn Lý: “Gia đình không còn là nơi gieo mầm tử tế. Phần lớn ông cha bà mẹ đã bị băng hoại đạo đức thấm sâu. Chấn hưng đạo đức phải bắt đầu từ lối thoát duy nhất là giáo dục. Trách nhiệm của nhà trường nặng nề hơn, giáo dục tử tế từ bậc mầm non” 
Cuộc tranh luận vẫn chưa ngã ngũ. Chủ tọa xin phép đọc một phần trong bài phát biểu của TS. Vũ Ngọc Hoàng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương (xem trang kế) để các khách mời có thể tranh luận, phản biện. Ông Hoàng là khách mời đầu tiên sốt sắng nhận lời tham dự tọa đàm của Người Đô Thị. Tuy nhiên, chuyến công tác đột xuất về miền Trung trong thảm họa thiên tai và nhân tai, làm hàng chục người chết khiến ông lỗi hẹn. Chủ tọa dứt lời, TS. Võ Trí Hảo lên tiếng. Theo ông Hảo, cần phân biệt rạch ròi ba nhân tố: con người tử tế, hành vi tử tế và thể chế tử tế. Con người tốt cũng có lúc sai lầm, cần bị phê phán; kẻ cướp cũng có lúc làm điều thiện và cũng cần được biểu dương hành vi tốt. Xác nhận quan điểm của các khách mời đều đúng, ông Hảo phân tích một xã hội có trật tự tốt là do thể chế tốt gồm hai thành tố tổ chức và quy tắc. Tổ chức thiết lập và thực thi quy tắc. Thể chế tập hợp hai nhóm phi chính thức (gia đình, tộc họ, hội quán, tôn giáo…) và chính thức là Nhà nước và pháp luật. Hai vòng tròn này tương tác, kết hợp, chuyển hóa qua lại, quyết định xã hội trật tự hay không. Thế nên chỉ xoáy vào một vòng tròn là hỏng. Những quy tắc đạo đức tốt được pháp luật ghi nhận trở thành thể chế chính thức. Ngược lại, pháp luật không tốt, xã hội không chấp nhận, thì cũng chết yểu. Bằng chứng Bộ luật Hình sự sửa đổi đã không áp dụng quy định phạt tù hành vi không tố giác tội phạm giữa những người có quan hệ thân thuộc. Trước đó, dù Bộ luật Hình sự 1985 tuy có quy định nhưng người ta không thể tố cáo người ruột thịt của mình. Nghĩa là thể chế phi chính thức tốt đã vô hiệu hóa, giảm bớt tác hại của thể chế chính thức bất hợp lý. Giữa hai loại thể chế này, ông Hảo nhấn mạnh vai trò vô cùng quan trọng của thể chế chính thức, vì ông Hảo lập luận: “Tất cả thể chế phi chính thức không bỏ tù được người phạm tội”. Về hiệu lực, thể chế chính thức vô cùng mạnh. Nói về tương tác, không phải lúc nào thể chế chính thức và phi chính thức cũng tương tác nghịch chiều. Chẳng hạn, tỷ lệ ly hôn trong cộng đồng Thiên Chúa giáo thấp vì lời thề chung thủy trước Chúa tác động thuận chiều với luật Hôn nhân gia đình. Hiểu được mối quan hệ tương tác là cơ sở để tác động vào hệ thống tổng thể các thể chế trong một quốc gia, cộng đồng; phải tác động đa điểm đồng thời nhưng cần lưu ý rằng nguồn lực hữu hạn, nên lựa chọn điểm tác động phù hợp với vị trí, năng lực của mình và hiệu quả chỉ đạt được khi tương tác thuận chiều với Nhà nước. “Không nên quá trông đợi Nhà nước mà chúng ta phải gây áp lực với Nhà nước”, ông Hảo khuyến nghị. Lý do là chúng ta lấy lại quyền lực vốn của chúng ta đã trót trao quá nhiều cho Nhà nước. Dẫn lời J. Madison: nếu mọi công dân đều là thiên thần thì không cần đến vai trò của Nhà nước. Ngược lại, nếu công chức là thiên thần, chúng ta không cần giám sát họ. Tiếc thay, xã hội chúng ta quản lý con người bởi con người. Mà con người là sai lầm. Vậy xây dựng con người hay xây dựng thể chế?
Mỗi người, hãy tự tìm câu trả lời.

Thượng Tùng - Ảnh Quý Hòa

TẾT TRONG TÙ ( Phần 3)

Phạm Viết Đào.
Trích  tự truyện: “Vòng kim cô”… vô hình…)

Bài liên quan:

>

Tù tự giác có cái sướng hơn tù không tự giác là hàng ngày không phải ngồi thu lu trong buồng giam, được lê la ngoài hàng lang…Những phòng có cơ chế tiếp tế khá muốn dễ dàng thì thỉnh thoảng cho đám tù tự giác hộp sữa; thảng hoặc muốn chuyển cho những tù khác là bạn bè thì đều phải qua tay tự giác.
Trong tù tự giác còn có một việc làm hết sức có ý nghĩa: chuyển thư tình cho các tù nhân với nhau. Tù nhân ở trong tù tất cả đều bí bách nên tìm cách thiết lập quan hệ khác giới với nhau: có khi 2 phòng cạnh nhau, quen nhau chỉ qua giọng nói, tiếng hát. Có khi có dịp ra khỏi buồng giam, liếc thấy nhau qua ô cửa nhỏ thế là yêu nhau, thế là thầm yêu trộm nhớ nhau và nhờ tự giác chuyển hộ thư, lời lẽ rất chi là mùi mẫn…Thư đọc xong đều hủy ngay và ném ngay xuống cống vệ sinh, thầy mà bắt được thì ăn đòn cả hai…
Để được suất làm tự giác cũng phải có cơ chế mới được vào cái chân này. Vì vào chân này ngoài việc được tự do ra khỏi buồng giam, tối mới phải quay về nhưng cũng chỉ tự do trong khu dãy buồng giam do quản giáo phụ trách.
Mỗi ekip quản giám phụ trách khoảng 8-10 buồng giam, thường bố trí 2-3 tự giác làm nhiệm vụ chia cơm, đưa đồ tiếp tế cho tù. Đám tự giác này có cái sướng là ngoài việc được những tù có cơ chế mạnh thỉnh thoảng cho hộp sữa, hộp bánh còn được quyền bớt xén thức ăn của tù, đó là loại mà tù mua thêm hoặc người nhà tiếp tế và tất nhiên tự giác đều có phần…
Có một giai đoạn sau này khi đã có án mình được xếp chung với một vài tù tự giác: hắn không chỉ ăn cắp, ăn bớt quà của bạn tù mà còn ăn cắp thức ăn của các cô bán căng…
Xin quay trở lại bữa cơm tù. Rau muống, quanh năm chỉ có rau muống mình không dám đụng đũa. Vì rau muống không nhặt, người ta dùng liềm cắt cả gốc rễ, rửa qua quýt, cho vào nồi ninh dừ và mang vào cho tù ăn. Rau thì ố vàng, còn nước thì quánh như nước cống.
Những bữa ăn tù mình chỉ dám ăn cơm, cơm là loại gạo lấy từ kho dữ trữ quốc gia thải loại ra, ăn nhạt thếch, rời rã ra và không còn nghe mùi gạo, mùi cơm, như ăn mùn cưa. Mỗi lần ăn phải thức ăn lạ, bụng phản ứng lại nhờ quản giáo xin thuốc trại. Mà thuốc trong trại quanh đi quẩn lại cũng chỉ có cloxit: đau bụng cloxit, đau đầu cloxit, đau răng: cloxit…
Những tù nhân khác xin thuốc, xin gọi điện về nhà có vẻ dễ dàng vì họ đã thiết lập được “cơ chế “ với quản giáo. Còn mình mới vào, bạn tù cùng buồng thúc mình: muốn sống, bằng mọi cách, đệ phải xin “ thầy” ( quản giáo ) cái “ cơ chế “, nếu không được quản giáo ban cho cái “cơ chế” thì gay go, không trụ được đâu vì đệ lớn tuổi rồi.
Trên đường xuống trạm xá, mình nhẹ nhàng: Cán bộ dàn xếp cho tôi cái cơ chế để tôi nhắn vợ mang cho tôi ít thuốc và dặn vợ tuần vào mua thức ăn đúng những thứ tôi ăn được, còn thứ mua vào cho tôi mất tiền mà không ăn được thì gay quá. Cả thuốc nữa: tôi muốn vợ gửi cho tôi ít tiền, cán bộ cầm hộ, khi nào cần mua hay ốm đau gì, tôi nhờ quản giáo mua hộ thuốc…
Tù được trại cho phép người nhà mỗi tháng gửi cho 1,5 triệu đồng và chỉ được mua từng ấy tại căngtin của trại; mà căng tin của trại quanh đi quẩn lại cũng chỉ có mấy thứ: thịt lợn luộc, thịt lợn rang, thịt lợn quay và phần lớn đều là mỡ, tù gọi là “ mều “…
Quản giáo phụ trách buồng mình là một tay thượng uý mới ngoài 30 tuổi, khi nghe mình đặt vấn đề xin cái cơ chế thì anh ta giẫy nẩy: Với anh không có “ cơ chế “ gì hết; cầm tiền của anh, mua cho anh khi anh ra trại anh lại lên mạng tố chúng tôi: ở trong tù anh bị quản giáo tống tiền à ?
Vào tù, giai đoạn tạm giam, nếu không đi cung thì suốt ngày, suốt tháng, suốt năm tù ngồi bó gối ở trong buồng, tranh nhau ra cửa gió rộng khoảng 60 cm cao khoảng 80 để nhìn ra ngoài sân tù xem có tù nữ nào ra sân phơi quần áo, hay tù mới vào hay tù đi cung để tẩm bổ con mắt.
Ngồi tù, nhịp sống tù nó đơn điệu, bó cứng con người ta đến ngột thở và lâu rồi thành quen, thành nếp; mình nhận ra điều nay qua các hành vi cử chỉ của bạn tù ở cùng buồng…
Vào hoàn cảnh này, người tù giống như bị dồn vào chân tường và lúc đó chỉ nằm giữa làn ranh: tồn tại hay gục xuống. Muốn tồn tại thì phải tự vận công lực, nội lực để mà chai lỳ ra trước những thử thách nghiệt ngã về tinh thần, thể chất, thể xác do hoàn cảnh, xã hội tù đưa đến.
Đi tù nói là để cải tạo để hoàn lương nhưng những gì mình chứng kiến, trải nghiệm thấy những kẻ đi tù về thường trở nên lỳ lợm, bất chấp hơn và do đó mà rất dễ tái phạm; có tù buổi sáng thả, chiều lại bị bắt lại…
Mùa đông năm 2013 đến khá sớm, vào giữa tháng 9 gió mùa đông bắc đã tràn vào kéo nhiệt độ xuống 15-16 độ; Mình là người chịu rét kém, rất sợ rét, sợ mùa đông Hà Nội…
Bị bắt ngày 13/6/2013 và lệnh tam giam đầu tiên 3 tháng được gia hạn tới 13/9/2013; Vào cuối tháng 8, mình đi cung liên tục, thấy tổ chuyên án gấp rút hoàn thiện hồ sơ theo hướng sẽ thả mình trong dịp 2/9 vì thấy những bài viết của mình cũng chỉ đến thế…
Nhưng rồi suốt những ngày gần kề 2/9 không thấy động tĩnh gì, hết lệnh tạm giam 3 tháng, mình nhận tiếp lệnh tạm giam thêm 2 tháng và lại tiếp tục đi cung, lai đưa cái bài viết trên blog ra điền vào Biên bản hỏi cung. Bài nói điều gì, tại sao lại viết thế, động cơ, có quen biết tác giả, ai ở cái trang mạng mà mình dẫn bài ấy về blog của mình không ? Có nhận tiền của ai không ?
Trang 3  Kết luận của Cơ quan Điều tra CATP Hà Nội...

Cơ quan điều tra đã đếm trên 2 trang blog của mình: Phạm Viết Đào 4 và Chiến tranh Trung Việt cận đại mình đã đưa lên mạng 1117 bài, trong đó mình trực tiếp 42 bài với các bút danh: Phạm Viết Đào, Hai Xe Ôm và Phúc Lộc Thọ…
Trong các bài đưa lên mạng, cơ quan điều tra xác định trong kết luận điều tra có 68 bài được đưa vào diện xâm phạm lợi ích của một số cá nhân trong đó có 5 bài đụng chạm tới Tống Bí thư Nguyễn Phú Trọng, 10 bài đụng chạm tới Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng; những bài này mình lấy từ mấy trang mạng: BBC, RFA, RFI, Đàn Chim Việt, Cầu Nhật Tân và một số trang mạng khác…
Bài do mình đích thân viết, theo tập hợp cua cơ quan điều tra quy kết có 7 bài, thực chất là 1 bài mình viết về vụ án Đoàn Văn Vươn và chùm 6 bài góp ý sửa đổi một số điều trong Hiến pháp 2013.
Về những bài lấy từ các trang mạng khác chỉ trích, đụng chạm tới một số quan chức Đảng và Chính phủ mình chỉ nhận lỗi là kẻ “tòng phạm”;  thủ phạm chính phải chịu trách nhiệm pháp lý là nhà cung cấp FPT, chính họ chở tải những thông tin này về, mình là người giống như kẻ mua vé vào “ cửa “, lập “ cái lều “ ( blog ) và cóp nhặt một số hàng hoá từ cái “ siêu thị “ thông tin FPT…FPT kinh doanh và thu tiền còn mình thì chỉ là kẻ thu gom chơi…
Mình giải trình: Việc lấy bài từ các trang mạng khác về blog cá nhân không giống với thời xưa, tôi đi nước ngoài về mang theo va ly tài liệu rồi đem về in, nhân bản, phát tán. Còn hiện nay, đơn vị nhập khẩu những thông tin này về là Giám đốc công ty FPT, họ nhập về và bán lại cho người tiêu dùng theo hình thức bán vé vào cửa siêu thị. Ai có vé vào được cửa rồi thì muốn làm gì thì làm trong khuôn viên siêu thị của họ thì làm. Nếu không có FPT thì không có những thông tin đó, còn không có những blogger như tôi thì thông tin vẫn chình ình trên mạng.
Trong khi Giám đốc FPT giàu do kinh doanh thông tin mạng thì không bị làm sao, tôi chỉ là kẻ a dua, tòng phạm mà bị tù là bất công, là không nghiêm minh, khách quan, không đúng người, đúng tội.
Còn chùm bài mà tôi viết góp ý sửa đổi Hiến pháp 2013 là huownrh ứng theo lời kêu gọi của Ban soạn thảo; Ban soạn thảo đề nghị người dân thoải mái góp ý kể cả góp ý sửa đổi Điều 4. Những góp ý của tôi đã trực tiếp gửi cho ban soạn thảo qua tổ dân phố. Tổ dân phố, chi bộ phường đã mời tôi đến nghe phổ biến chủ trương và đề nghị tham gia góp ý tôi mới tham gia.
Về bài “Vụ án Đoàn Văn Vươn, quan toà tiếp tay cho cướp ngày”, khi làm việc với cơ quan điều tra tôi đã nhận lỗi: Đặt tít bài có phần xúc phạm toà án hành chính Hải Phòng. Lẽ ra nên viết: Toà hành chính Hải Phòng tiếp tay cho Chủ tịch huyện vi phạm pháp luật thì không sai
Vụ án này do Đoàn Văn Vươn khởi kiện Chủ tịch huyện Tiên Lãng, Toà Hành chính phán xử cho Chủ tịch huyện Tiên Lãng thắng; Do sự phán xét bất công này mới dẫn tới vụ cưỡng chế trái pháp luật. 
Nội dung những phân tích trong bài của tôi theo hướng đó là không sai, duy cách đặt tít bài có phần xúc phạm Toà hành chính; hành vi này giống với hành vi hành chính: chửi bới, thoá mạ người khác nơi công cộng thì đang được Bộ công an đưa vào khung xử phạt hành chính…
Còn chùm 6 bài viết góp ý Hiến pháp thì mình đề nghị miễn truy cứu trách nhiệm hình sự, vì tôi góp ý cho Ban soạn thảo theo đề nghị của Ban này, thấy góp ý không tiếp thu được thì thôi, sao lại bỏ tù tôi…
Sau này ra tù, đọc Hiến pháp 2013 thấy một số điều sửa đổi như góp ý của mình. Đáng chú ý đó là góp ý: Đề nghị không đưa Chủ nghĩa Marx-Lê Nin vào trong Lời nói đầu của Hiến pháp; Góp ý này đã được tiếp thu, không còn trong chương Lời nói đầu nữa...
Trong quá trình điều tra mắc nhất, bị lật đi lật lại nhiều lần là bài: “Thể chế Cộng hoà xã hội chủ nghĩa là thể chế tạo hệ điều hành nhà nước giống như nhà máy lọc dầu Dung Quất”, đây là bài được đứa vào chùm 9 bài để làm căn cứ bắt khẩn cấp mình chiều ngày 13/6/2013…

( Còn nữa…)

Tặng quý vị nhạc chế theo giai điệu của "Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh..."

Chứ đi mô rồi cũng nhớ về Hà Nội
Nhớ phố Bà Triệu, nhớ Trần Duy Hưng, nhớ kỷ niệm Xala…ơ…a…
Những án tù sâu nặng, tù đâu thì cũng vậy, tù thì phải lên rừng, ăn thì ít làm thì nhiều khốn nạn thay thân tù….
Tù ăn chơi sa đoạ…ai đi tù có nhớ, sẽ có lúc có ngày về…
Tù cờ bạc, tù buôn ma, tù mại dâm tù buôn thuốc phiện, đã đi tù thì phải lo rèn luyện để đến ngày được tự do…ơ…a…
Anh đi xa bao  năm có biết…em có chờ có đợi được không
Nhớ rang lạc với muối vừng tiêu, mang cho anh những ngày đi trại
Cả cuộc đời ngày hôm nay sang trang sách mới

Từ năm hai ngàn mười đến năm hai ngàn không trăm ba mươi…

Thủ tướng có hỏi tôi: Bác có ủng hộ không?

NGỌC QUANG

(GDVN) - Trong thâm tâm tôi, trước sau như một, lúc nào cũng ủng hộ Đảng, Nhà nước xây dựng bộ máy trong sạch vững mạnh.
Chia sẻ với độc giả Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam những ngày đầu Xuân Đinh Dậu, Trung tướng Nguyễn Quốc Thước – nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Tư lệnh Quân khu IV đánh giá rất cao những nỗ lực, quyết tâm của Chính phủ trong năm vừa qua. Đó là tiền đề quan trọng để thực hiện một cuộc cải cách sâu rộng trong năm 2017.

Trung tướng Nguyễn Quốc Thước chia sẻ, vào giữa tháng 1/2017, ông có dịp gặp, đối thoại trực tiếp Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trong một sự kiện diễn ra tại Hà Nội.
Tướng Thước chia sẻ: “Lúc ấy có rất đông người, tôi nói rằng hôm nay gặp Thủ tướng tôi muốn nói về quyết tâm xây dựng Chính phủ liêm chính, kiến tạo, hành động, quyết tâm thực hiện Nghị quyết Đại hộ Đảng 12.
Thủ tướng có hỏi tôi: Bác có ủng hộ không? Tôi trả lời rằng, tôi hoàn toàn ủng hộ Thủ tướng quyết tâm xây dựng chính phủ liêm chính, trong sạch, các cấp các ngành, các địa phương cũng phải như vậy.
Trong thâm tâm tôi trước sau như một lúc nào cũng ủng hộ Đảng, Nhà nước xây dựng bộ máy trong sạch vững mạnh.
Thủ tướng có hỏi ý kiến của bác thế nào? Tôi nói, tuyên bố là thể hiện quyết tâm chính trị rất cao rồi. Bây giờ để hiện thực hóa những tuyên bố ấy, trước mắt cần phải cải cách mạnh mẽ hai vấn đề là bộ máy cán bộ và thủ tục hành chính.
Muốn xây dựng được một nhà nước kiến tạo, đổi mới, thông minh thì phải có những người cán bộ giỏi, có tâm với nhân dân, với đất nước.
Vì vậy sau những tuyên bố mạnh mẽ ấy rồi thì tôi mong Thủ tướng tập chung giải quyết công tác cán bộ, giải quyết vấn đề thủ tục hành chính. Đón nhận những ý kiến ấy, Thủ tướng rất đồng tình và cho biết Chính phủ đang hết sức nỗ lực để đời sống của nhân dân ngày càng tốt hơn”.
Trung tướng Nguyễn Quốc Thước: “Chúng tôi sẵn sàng ủng hộ và luôn bên cạnh Thủ tướng”. ảnh: Ngọc Quang.
Hai vấn đề mà Trung tướng Nguyễn Quốc Thước nêu ra cũng đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo phải kiên quyết thực hiện.
Cụ thể là yêu cầu mỗi năm các bộ, ngành phải giảm được 1,5% số biên chế cơ quan nhà nước; mỗi năm giảm 10% các thủ tục hành chính… đó là những dấu hiệu cho thấy Chính phủ quyết tâm sớm hoàn thành mục tiêu “liêm chính – kiến tạo – hành động”.
Tướng Thước bày tỏ: “Tôi thực sự ấn tượng với những phát ngôn chân thành của Thủ tướng. Thủ tướng đã chỉ rõ ra rằng người dân và doanh nghiệp còn rất khổ cực khi tiếp xúc với cơ quan nhà nước.
Thủ tướng quyết tâm rồi, bây giờ Thủ tướng hãy tiếp tục giơ cao ngọn cờ, chúng tôi sẵn sàng ủng hộ và luôn ở bên cạnh Thủ tướng, vì nhân dân phục vụ”.
Theo quan điểm của Trung tướng Nguyễn Quốc Thước, cần phải kiên quyết soát xét lại toàn bộ hệ thống công tác tổ chức cán bộ, xem lại quy trình đề bạt, đánh giá, sử dụng cán bộ như thế nào mà lại xảy ra chuyện bổ nhiệm những người không xứng đáng?
“Bác Hồ đã dạy rằng: Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó/ Có tài mà không có đức là người vô dụng.
Cũng vì có những loại cán bộ đạo đức yếu kém, nhưng lại giỏi luồn lách, nhăm nhăm tạo phe cánh, lợi ích nhóm cho nên mới gây ra thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng cho nhà nước.
Hàng chục dự án thua lỗ nghiêm trọng, nhìn thấy rõ là nguy cơ mất vốn của nhà nước.
Những khoản tiền lớn ấy cứ hao hụt dần nên mới khiến ngân sách nhà nước gặp nhiều khó khăn. Chính phủ chịu nhiều áp lực thì nhân dân cũng phải gánh vác thêm, chịu thêm nhiều sức ép cùng Chính phủ. Vậy thì những kẻ gian tham như vậy phải xử lý thế nào?
Dứt khoát phải xử lý nhanh, xử lý dứt điểm đến nơi đến chốn thì mới tạo dựng được niềm tin với nhân dân. Nói quyết liệt rồi nhưng hành động cũng phải quyết liệt. Như vậy thì đất nước mới hùng mạnh được.
Trung tướng Nguyễn Quốc Thước đánh giá, năm 2016, đất nước đã ghi nhận những nỗ lực từ Nghị quyết đại hội Đảng lần thứ 12.
“Có rất nhiều vấn đề được đặt ra tại đại hội, nhưng điều mà nhân dân quan tâm lớn nhất chính là công tác cán bộ còn nhiều tồn tại đã được Đảng ta thẳng thắn thừa nhận, chỉ rõ những khuyết điểm, tồn tại. 
Những thành tựu đã đạt được có dấu ấn rất lớn của những cán bộ giỏi, nhưng bên cạnh đó rất tiếc là còn đó nạn tham nhũng, nhiều dự án bị thua lỗ cũng vì sự tham lam của cán bộ. 
Vì vậy, nhân dân chờ đợi Đảng, Chính phủ phải quyết tâm hành động mạnh mẽ, xử lý dứt điểm những kẻ phá hoại nỗ lực của toàn dân”, Tướng Thước .
Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII đã chỉ rõ, bên cạnh kết quả đạt được, công tác xây dựng Đảng vẫn còn không ít hạn chế, yếu kém, thậm chí có những yếu kém khuyết điểm kéo dài qua nhiều nhiệm kỳ chậm được khắc phục, làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng.
Nếu không được sửa chữa sẽ là thách thức đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và sự tồn vong của chế độ. Nổi lên một số vấn đề cấp bách sau đây:
Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện, vô nguyên tắc...
Nguyên tắc "tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách" trên thực tế ở nhiều nơi rơi vào hình thức, do không xác định rõ cơ chế trách nhiệm, mối quan hệ giữa tập thể và cá nhân; khi sai sót, khuyết điểm không ai chịu trách nhiệm.
Do vậy, vừa có hiện tượng dựa dẫm vào tập thể, không rõ trách nhiệm cá nhân, vừa không khuyến khích người đứng đầu có nhiệt tình, tâm huyết, dám nghĩ, dám làm; tạo kẽ hở cho cách làm việc tắc trách, trì trệ, hoặc lạm dụng quyền lực một cách tinh vi để mưu cầu lợi ích cá nhân. 
Cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng, rèn luyện, giảm sút ý chí chiến đấu, quên đi trách nhiệm, bổn phận trước Đảng, trước nhân dân.
Việc tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, các nghị quyết, chỉ thị, quy định về xây dựng, chỉnh đốn Đảng ở một số nơi chưa đến nơi đến chốn, kỷ cương, kỷ luật không nghiêm, nói không đi đôi với làm, hoặc làm chiếu lệ.
Đề cập tới vấn đề này, Trung tướng Nguyễn Quốc Thước bình luận: “Dù các đồng chí lãnh đạo cấp cao có quyết tâm, có liêm chính, hết lòng vì dân, nhưng bên dưới cán bộ ở các ngành, các cấp, các địa phương vẫn cứ tìm cách gian dối thì dân còn khổ. Nói như một Đại biểu Quốc hội thì vẫn còn những loại cán bộ tìm cách xin đểu dân, xin đểu doanh nghiệp”.
Quá nhiều dự án thua lỗ, gây thất thoát hàng nghìn tỷ đồng khiến kinh tế đất nước gặp nhiều khó khăn. ảnh: Báo Đấu thầu.
“Khó vạn lần dân liệu cũng xong”
Nhắc lại lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Khó trăm lần không dân cũng chịu/ Khó vạn lần dân liệu cũng xong”, Trung tướng Nguyễn Quốc Thước bày tỏ lo lắng, nếu như công tác cán bộ không được thực hiện triệt để, vẫn còn có sự nể nang, dung túng… thì suy cho cùng mọi khổ cực vẫn là do dân gánh chịu.

Tướng Thước: “Nhiều người vào Đảng là để lợi dụng, leo cao”

Các văn kiện của Đảng cũng đã chỉ ra rằng, chính sự sơ hở, buông lỏng, thậm chí tiêu cực đã tạo ra “lỗ kim” cho những “con lạc đà” cơ hội, trục lợi, tham vọng địa vị... “lọt” qua, làm xói mòn lòng tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.
Cũng vì kỷ cương không nghiêm cho nên mới dẫn tới tình trạng “hoàng hôn nhiệm kỳ”, tranh thủ thay đổi nhân sự hay xây sửa, mua sắm tài sản công... hòng kiếm trác vài khoản trước ngày hạ cánh.
“Có nhiều kẻ liều lĩnh, bất chấp dư luận, bất chấp luật pháp và cũng đạp lên cả danh dự, nhân phẩm của chính mình. Thế nên biện pháp hữu hiệu nhất lúc này không còn là giáo dục nữa mà phải quy trách nhiệm, xử lý nhanh và nghiêm khắc, không chỉ cách chức mà còn phải xử lý trách nhiệm hình sự với những kẻ có 'máu tham nhũng'.
Không thể nào chấp nhận được khi mà mỗi năm Hà Nội chi tới 700 tỷ đồng chỉ để cắt tỉa cỏ, chăm sóc cây cảnh trong khi vẫn còn hàng nghìn hộ nghèo, cận nghèo chưa biết đến bao giờ mới thoát khỏi khó khăn.
Đường nước sông Đà vỡ đến bao nhiêu lần rồi? Chẳng lẽ những điều đó chỉ nêu ra cho dân biết rồi để đó? Liệu rằng có xử lý gì tới trách nhiệm của cán bộ?
Xã hội lâu nay đã tồn tại quá nhiều những bất công, tiêu cực, vì thế tôi mong rằng hơn lúc nào hết các cơ quan thực thi công vụ phải lấy lợi ích của nhân dân, của quốc gia làm trọng.
Nếu không xử lý được cán bộ vướng vào sai phạm thì niềm tin trong nhân dân tiếp tục suy giảm, gây mất đoàn kết, đó là mầm mống gây ảnh hưởng xấu tới an ninh chung của đất nước”, Tướng Thước nêu vấn đề.
Trung tướng Nguyễn Quốc Thước đồng thời đặt ra một vấn đề lớn khác đang là nỗ lo tiềm ẩn của dân tộc, đó là sự phai nhạt lý tưởng, dẫn tới tự chuyển hóa, tự diễn biến.
Hội nghị Trung ương 4 đã chỉ ra sự suy thoái về đạo đức, lối sống thể hiện ở chỗ: sống ích kỷ, thực dụng, cơ hội, vụ lợi, hám danh, tham nhũng, ham quyền lực; bè phái cục bộ, mất đoàn kết; quan liêu, xa dân, vô cảm trước khó khăn, bức xúc của dân.
Ông nói: “Ngay từ khi ra đời, Đảng ta đã xác định đúng đắn đường lối cách mạng, tất cả vì quyền lợi của nhân dân chứ không có mục đích nào khác. Chính vì thế mà nhân dân tin Đảng.
Nhưng điều đáng tiếc là trong khó khăn thì cán bộ đồng lòng, còn khi kinh tế tốt lên thì đạo đức của nhiều cán bộ lại bị bào mòn bằng lối hành xử gian dối, nhũng nhiễu, khiến niền tin của dân bị suy giảm.
Tôi mong rằng, trong năm mới Chính phủ sẽ cho thấy thêm những hành động mới, quyết liệt hơn, dứt khoát hơn; tiếp tục tinh thần cầu thị, trọng dân, hành xử minh bạch để được dân tin yêu, quý trọng, cùng góp sức đưa đất nước vượt qua khó khăn”.
Ngọc Quang