“KHI NHÀ VĂN BUỘC PHẢI CẦM BÚT THAY THẾ CHO NHÀ VIẾT SỬ THÌ ĐẤT NƯỚC ĐÓ ĐÃ BẮT ĐẦU ĐIÊU LINH”! (Sử gia Yamamoto Tatsuo Nhật Bản)
Thứ Bảy, 26 tháng 1, 2019
Những đạo trị quốc thời cổ đại (P.2): Người yên ổn thì tài sản dồi dào, gốc bền chắc thì nước mới bình yên
Trong bài thơ “Cảm hứng”, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm viết: “Xưa nay quốc gia lấy dân làm gốc, giữ được quốc gia là do được lòng dân”. Nhưng đến thời mạt vận thì chỉ vì lợi ích mà đối địch với lòng dân, vua quan coi dân như kẻ thù nên mới dẫn đến họa diệt vong.
Người dân Quảng Nam Việt Nam năm 1793. (Ảnh qua Wikipedia)
10 . “Lòng dân thường thay đổi, duy chỉ quy thuận người nhân ái.”
(Trích “Nam Tề thư – Cao Đế bản kỷ” của Tiêu Tử Hiển thời Nam Triều)
Trên đây là một câu trong chiếu thư của Tống Thuận Đế thời Nam triều khi ông nhường ngôi cho Tiêu Đạo Thành. Tuy việc thay triều đổi đại chẳng qua chỉ là cuộc tranh giành quyền lực, nhưng câu nói trên đã cho thấy một đạo lý bất di bất dịch: Lòng dân chỉ quy thuận những người yêu mến và bảo vệ họ mà thôi.
11. “Lòng dân nhiều oán hận thì không phải là cái phúc của quốc gia”.
(Trích “Nam Tề thư – Võ Thập Thất Vương truyện” của Tiêu Tử Hiển thời Nam triều)
Đương thời, thiên tai, lụt lội và hạn hán liên tiếp xảy ra, cộng thêm các hình phạt khắc nghiệt của triều đình khiến nhà tù luôn chật ních phạm nhân, còn nhân dân thì oán trách đầy đường. Tiêu Tử Lương đã dùng câu nói này để đề xuất với vua cha rằng, chỉ có khoan dung giải quyết nỗi khổ đau của người dân thì mới có thể duy trì được sự thống trị lâu dài cho vương triều.
12. “Không nỗ lực để người dân giàu có trước tiên mà chỉ nói làm lợi cho quốc gia, làm sao có chuyện dân bên dưới nghèo khổ mà quốc gia bên trên lại giàu mạnh được?”
(Trích “Nam Tề thư – Vũ Thập Thất Vương truyện” của Tiêu Tử Hiển đời Nam triều)
Năm xưa, Chu Thái Tổ Quách Uy vì đã từng lặn lội trong dân gian suốt một thời gian dài nên mới có thể thấu hiểu nỗi thống khổ của dân chúng. Nhưng từ khi Lương Thái Tổ Chu Ôn đặt ra ‘thuế trâu bò’, hơn 60 năm sau đó bách tính phải sống khổ cực. Quách Uy đã bãi bỏ hết những điều luật hà khắc, đồng thời đem trang viên ruộng đất công ra phân chia cho các hộ nông dân làm tài sản vĩnh cửu của họ, khiến dân chúng vui mừng ca ngợi. Có người đề xuất với vua rằng, nếu đem bán những trang viên ruộng đất công này đi thì có thể thu về một khoản tiền lớn để quốc gia chi dùng. Quách Uy đã dùng câu nói trên để trả lời. Do đó, ông chủ Trương đã chia tặng đất cho các hộ nông dân mà không thu một xu.
Dân bên dưới nghèo khổ thì quốc gia bên trên không thể giàu mạnh được. (Ảnh qua jianshu.com)
13. “Không đổi mạng một người dân để có được thiên hạ.”
(Trích “Văn trung tử trung thuyết – Thiên địa” của Vương Thông đời Tùy)
Không vì tranh đoạt thiên hạ mà coi thường sinh mệnh người dân. Đây là câu trả lời của Vương Thông thời nhà Tùy khi Lý Mật hỏi Vương Thông về sách lược bá vương. Câu nói này đã nhấn mạnh đạo lý rằng: Bậc quân vương nếu muốn thành bá nghiệp thì phải yêu quý và bảo vệ dân chúng của mình.
14. “Đế vương nào có cố định bất biến, người được nhân dân ủng hộ thì trở thành đế vương”.
(Trích “Bắc sử – Vũ Văn Quý truyện phụ Vũ Văn Hân” của Lý Diên Thọ đời Đường)
Vũ Văn Hân là tả mệnh thân tín của Tùy Văn Đế. Ông vì bị cách chức quan mà trở nên bất mãn, bèn bàn với Lương Sỹ Ngạn mưu đồ đoạt ngôi vị hoàng đế. Câu nói trên đây là của Vũ Văn Hân nói với Lương Sỹ Ngạn trong hoàn cảnh này.
15. “Đạo làm vua trước tiên phải khiến bách tính sinh tồn. Nếu tổn hại bách tính để phụ sự bản thân thì giống như cắt đùi để nuôi bụng, bụng no nhưng thân thể tử vong”.
(Trích “Trinh Quán chính yếu – Quân đạo” của Ngô Căng đời Đường)
Đây là câu nói của Đường Thái Tông nói với cận thần vào năm Trinh Quán thứ nhất. Đường Thái Tông là vị hoàng đế vô cùng coi trọng bách tính nên đã trở thành bậc minh quân vĩ đại trong lịch sử.
16. “Bách tính an lạc mới là vũ khí và áo giáp”.
(Trích “Trinh Quán chính yếu – Nhân nghĩa” của Ngô Căng đời Đường)
Bách tính an cư lạc nghiệp mới là vũ khí, là sức mạnh quốc phòng chống ngoại bang xâm lấn.
Năm Trinh Quán thứ tư, khi Phòng Huyền Linh tấu rằng: “Hôm nay kiểm duyệt vũ khí áo giáp kho vũ khí, thấy vượt xa triều Tùy rất nhiều”, Đường Huyền Tông đã dùng câu: “Bách tính an lạc mới là vũ khí và áo giáp” để trả lời. Ý nghĩa câu trên là: Trang bị vũ khí tất nhiên là việc quan trọng, nhưng khiến cho người dân an cư lạc nghiệp mới là điều quan trọng hàng đầu.
Bách tính an cư lạc nghiệp mới là vũ khí, là sức mạnh quốc phòng chống ngoại bang xâm lấn. (Ảnh qua ifuun.com)
17. “Lấy con người làm gốc, lấy tài sản làm ngọn. Con người yên ổn thì tài sản dồi dào, cái gốc bền chắc thì nước mới bình yên”.
(Trích “Điều thứ nhất – Giảm thuế khóa thương xót người dân” của Lục Chí đời Đường)
Câu nói trên cũng tương đương với hai câu thơ của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm:
“Cổ lai quốc dĩ dân vi bản,Đắc quốc ưng do tại đắc dân.”
Nghĩa là:
Xưa nay nước lấy dân làm gốc,Được nước là do được lòng dân.
18. “Nếu làm lợi cho dân thì có khác gì với làm lợi cho quốc gia?”
(Trích “Cựu ngũ đại sử – Chu thư – Thái Tổ kỷ” của Lô Đa Tốn đời Tống)
Câu nói trên cho thấy mối quan hệ mật thiết giữa nhân dân và quốc gia: Nhân dân là gốc, quốc gia là ngọn, gốc rễ bền thì ngọn mới tốt tươi, dân có giàu thì nước mới vững mạnh. Do đó trước hết phải làm lợi cho dân, để dân yên vui, giàu có.
TRONG BÀI THƠ “CẢM HỨNG”, TRẠNG TRÌNH NGUYỄN BỈNH KHIÊM VIẾT: “XƯA NAY QUỐC GIA LẤY DÂN LÀM GỐC, GIỮ ĐƯỢC QUỐC GIA LÀ DO ĐƯỢC LÒNG DÂN”. NHƯNG ĐẾN THỜI MẠT VẬN THÌ CHỈ VÌ LỢI ÍCH MÀ ĐỐI ĐỊCH VỚI LÒNG DÂN, VUA QUAN QUÂN COI DÂN NHƯ KẺ THÙ NÊN MỚI DẪN ĐẾN HỌA DIỆT VONG.
Một buổi hát hội ở Đàng Trong Việt Nam năm 1793. (Ảnh tư liệu)
19. “Chia sẻ hạnh phúc của mình với người thì người ắt sẽ cùng chia sẻ nỗi lo của mình. Chia sẻ cuộc sống yên định với người thì người ắt sẽ cứu giúp mình lúc nguy nan”.
(Trích “Cựu Đường Thư – Lý Bách Dược truyện” của Trương Thiều Viễn đời Ngũ Đại)
Năm Trinh Quán thứ hai, Hoàng đế Đường Thái Tông phong đất cho các chư hầu. Lễ bộ Thị lang Lý Bách Dược dâng tấu “Phong kiến luận” đã dựa vào lý lẽ để phản đối. Lý Bách Dược chỉ ra rằng, củng cố chính quyền trung ương không chỉ là phong đất cho các thành viên hoàng tộc để làm phiên dậu mà là ở chỗ nhân dân đều được an định lạc nghiệp.
20. “Dân là gốc của nước, xưa nay chưa từng có gốc lung lay mà cành lá không rung động”.
(Trích “Chỉ quỹ sớ” của Tô Thuấn Khanh đời Tống)
Trong cuốn “Tạp thuyết” của tác giả Tống Kỳ cũng có câu tương tự: “Người dân là nền móng quốc gia. Bức tường thành cao 5 nhận (khoảng 30 mét) sở dĩ không bị sụp đổ là do có nền móng dày, bị sụp đổ là do nền móng mỏng. Cũng như vậy, con cuốn chiếu không cương cứng là do có nhiều chân, con sông nước chảy khôn cùng là do có nguồn xa”.
21. “Câu Tiễn sống trong núi, quốc dân vẫn nguyện ý chết vì ông”.
Thời Xuân Thu, Câu Tiễn sống ở trong núi rừng, lánh xa nơi thế tục nhưng người dân toàn quốc vẫn tỏ ý sẵn sàng hy sinh vì ông, đó là bởi ông có được lòng người.
22. “Mệnh quốc gia là ở người dân, mệnh người dân là ở cái ăn”.
(Trích “Thu hoài 36 thủ” của Thiệu Ung đời Tống)
Dân chúng chính là sinh mệnh quốc gia, mà vấn đề ăn ở sinh hoạt lại là sinh mệnh của dân chúng.
Dân chúng chính là sinh mệnh quốc gia, mà vấn đề ăn ở sinh hoạt lại là sinh mệnh của dân chúng. (Ảnh: religionpeace.ru)
23. “Mệnh quốc gia như mệnh con người. Mệnh con người là ở nguyên khí, mệnh quốc gia là ở lòng người”.
(Trích “Vương Thần Luân đối đệ nhất trát tử” của Dương Vạn Lý đời Tống)
24. “Cái tâm làm chủ con người như cái cây có rễ, như ngọn đèn có dầu, như cá có nước, như nông dân có ruộng, như thương nhân có tài sản. Cây không rễ thì khô, đèn không dầu thì tắt, cá không nước thì chết, nông dân không ruộng thì đói, thương nhân không tài sản thì nghèo, người mất cái tâm thì tiêu vong”.
(Trích “Thượng Thần Tông hoàng đế thư” của Tô Thức đời Tống)
25. “Vương giả sở dĩ có được thiên hạ là vì có được người dân. Người có được người dân là vì được lòng dân”.
(Trích “Tấu luận chư tướng vô công trạng” của Uông Tảo đời Tống)
Nguyên nhân quốc quân có được thiên hạ là do được người dân ủng hộ, được người dân ủng hộ chính là vì người dân vui lòng thuận theo.
26. “Sức mạnh có thể chinh phục được thiên hạ nhưng không thể chinh phục được lòng người”.
(Trích “Triều Châu Hàn Văn Công miếu bi” của Tô Thức đời Tống)
Dựa vào sức mạnh vũ lực có thể đoạt được thiên hạ nhưng không thể có được sự ủng hộ thành tâm thành ý của người dân bình thường.
27. “Sở dĩ thiên hạ phục tùng thường do triều đình xử lý sự việc công chính không thiên lệch, mà không phục tùng thường do triều đình xử lý sự việc không công chính, thiên vị gây ra bất bình”.
(Trích “Ngự lại” của Dương Vạn Lý đời Tống)
Sở dĩ thiên hạ phục tùng thường do triều đình xử lý sự việc công chính không thiên lệch. (Ảnh: wikipedia.org)
28. “Thà đắc tội với quan trên còn hơn đắc tội với người dân”.
(Trích từ “Tống sử – Ngô Phất truyện” của Âu Dương Huyền đời Nguyên)
Đây là câu nói của Long Đồ Các trực học sỹ Ngô Phất đời Tống Hiếu Tông triều Nam Tống, đã nói rõ cần phải lắng nghe tiếng nói của người dân ở dưới, không được đón ý lấy lòng thượng cấp.
29. “Được đất đai dễ, được lòng người khó”.
(Trích “Tống sử – Dương Giản truyện” của Âu Dương Huyền đời Nguyên)
Muốn có được đất đai thì khá dễ dàng, muốn được nhân dân ủng hộ thì mới là việc khó.
Thời Tống Ninh Tông triều Nam Tống, người Kim kiểm soát khu vực phía Bắc khiến xảy ra nạn đói lớn. Hàng ngày đều có những nhóm đông dân chúng vượt biên vào đất Nam Tống, viên quan giữ biên ải cự tuyệt không tiếp nhận nên “đến sông Hoài Thủy bắn vào đoàn người”. Dương Giản đã nói lời này nhằm vào sự việc trên, chỉ rõ rằng dùng vũ lực chiếm đất đai thì không thể có được lòng người.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét