TP - Vụ Philippines kiện Trung Quốc liên quan các vấn đề pháp lý rất phức tạp và phán quyết của Tòa trọng tài quốc tế (dự kiến đưa ra ngày 12/7) là chưa có tiền lệ. GS Carlyle Thayer, Học viện Quốc phòng Úc, trao đổi với phóng viên Tiền Phong về dự đoán nội dung phán quyết và khả năng tác động tới những nước liên quan.
Hải quân Philippines và Mỹ tập trận chung gần bãi biển nhìn thẳng ra bãi cạn Scarborough. Nếu được Tòa trọng tài phán quyết là đá, Scarborough sẽ có lãnh hải 12 hải lý. Ảnh: APHải quân Philippines và Mỹ tập trận chung gần bãi biển nhìn thẳng ra bãi cạn Scarborough. Nếu được Tòa trọng tài phán quyết là đá, Scarborough sẽ có lãnh hải 12 hải lý. Ảnh: AP
"Tòa trọng tài không thể và sẽ không ra phán quyết về vấn đề chủ quyền - ai sở hữu đảo nào, đá nào. Tòa trọng tài không thể ra phán quyết về phân định biển - đâu là biên giới biển của các nước đối với vùng tranh chấp.
Tòa trọng tài có thể sẽ ra phán quyết rằng, nguyên tắc “đất thống trị biển” là nền tảng duy nhất để xác định các thực thể biển có được hưởng lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa hay không. Phán quyết này sẽ có lợi cho Việt Nam vì không có thực thể đất liền (đảo hoặc đá) nào thuộc dạng tranh chấp trong EEZ 200 hải lý của Việt Nam. Tòa trọng tài có thể sẽ phán quyết bãi cạn Scarborough (tranh chấp giữa Philippines và Trung Quốc) là đá.
Tòa trọng tài có thể sẽ xác định bản chất của các thực thể ở biển Đông và các vùng biển mà chúng được hưởng. Những thực thể này bao gồm đảo, đá và bãi cạn lúc chìm lúc nổi. Đảo và đá được hưởng lãnh hải 12 hải lý; đảo còn có thêm EEZ 200 hải lý. 
Bãi cạn lúc chìm lúc nổi không có bất kỳ vùng biển nào. Tòa trọng tài cũng có thể sẽ tuyên bố các đảo nhân tạo được xây dựng trên bãi cạn nửa chìm nửa nổi không có vùng biển nào cả. Tòa trọng tài cũng có thể tuyên bố yêu sách “quyền lịch sử” mà Trung Quốc đưa ra không được Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) ủng hộ.
Philippines kiện Trung Quốc: Tòa trọng tài sẽ phán quyết những gì? - ảnh 1GS Carlyle Thayer, Học viện Quốc phòng Úc.
Vấn đề khó khăn nhất là liệu Tòa trọng tài có ra phán quyết về địa vị của đảo Ba Bình (đảo lớn nhất Trường Sa) mà Đài Loan đang chiếm giữ hay không. Philippines nói rằng, tất cả 49 thực thể đất liền ở biển Đông, bao gồm đảo Ba Bình, không phải là đảo, chỉ là đá hoặc bãi cạn lúc chìm lúc nổi.
UNCLOS cấm tòa trọng tài ra phán quyết về hành động của các cơ quan thực thi pháp luận trên biển trong phạm vi EEZ. Điều này có nghĩa có thể sẽ không có phán quyết về sự than phiền của Philippines rằng, ngư dân của họ bị ngăn đánh cá ở biển Đông, máy bay, tàu quân sự của họ bị cả tàu hải cảnh và ngư dân Trung Quốc can thiệp, quấy rối trên biển Đông.
Cuối cùng, Tòa trọng tài có thể ra phán quyết về trách nhiệm của các nước ký kết UNCLOS để bảo tồn, bảo vệ môi trường biển. Điều này có thể dẫn đến một tuyên bố là việc Trung Quốc xây dựng đảo nhân tạo vi phạm nghĩa vụ này. Nhưng không biết là Tòa trọng tài sẽ yêu cầu Trung Quốc áp dụng các biện pháp nào để bảo vệ, bảo tồn môi trường biển”.

Ba tàu khu trục Mỹ liên tục tuần tra gần các đảo nhân tạo Trung Quốc xây trái phép

Chia sẻ

Dân trí Các tàu khu trục của Hải quân Mỹ đã liên tục tuần tra một số các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trái phép ở Biển Đông, trước thềm phán quyết của tòa trọng tài quốc tế về vụ kiện “đường lưỡi bò”.
 >> Ngoại trưởng Philippines tuyên bố thận trọng với viện trợ của Trung Quốc
 >> Tại sao tàu sân bay Mỹ lạnh lùng "trước mũi" Trung Quốc?
 >> Trung Quốc liên tục đe dọa Mỹ trước thềm phán quyết của tòa trọng tài

Tàu sân bay John C. Stennis đã tuần tra Biển Đông trong gần 3 tháng (Ảnh: Hải quân Mỹ)
Tàu sân bay John C. Stennis đã tuần tra Biển Đông trong gần 3 tháng (Ảnh: Hải quân Mỹ)
Trong 2 tuần qua, các tàu khu trục USS Stethem, USS Spruance và USS Momsen đều đã tuần tra gần các thực thể mà Trung Quốc chiếm đóng tại bãi cạn Scarborough và tại quần đảo Trường Sa, theo hai quan chức quốc phòng Mỹ, Navy Times đưa tin.
“Chúng tôi thường xuyên tuần tra trong vùng từ 14-20 hải lý quanh các thực thể đó”, một quan chức giấu tên nói.
Khoảng cách có ý nghĩa quan trọng vì nếu các tàu tuần tra trong vùng 12 hải lý thì Hải quân Mỹ coi đó là hoạt động tự do hàng hải (FONOP) để khẳng định quyền của Mỹ nhằm hoạt động tự do trong các vùng biển mà nước khác đòi chủ quyền. FONOP phải được phê chuẩn ở cấp cao nhất, nhưng các cuộc tuần tra mới đây diễn ra tại vùng biển quốc tế nằm ngoài vùng 12 hải lý.
Các chuyên gia cho hay chiến thuật trên là một thông điệp quyết tâm được gửi tới Trung Quốc và các đồng minh của Mỹ trong khu vực và là sự phô diễn lực lượng có tính toán trước một phán quyết quan trọng của tòa quốc tế về đường lưỡi bò.
Một phát ngôn viên của Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ cho biết các cuộc tuần tra trên nằm trong “sự hiện diện thường xuyên” của Mỹ trong khu vực.
“Các cuộc tuần tra của các tàu khu trục Mỹ Spruance, Momsen và Stethem, cũng như nhóm tàu sân bay tấn công USS Ronald Reagan là một phần trong sự hiện diện thường xuyên và bình thường của chúng tôi trên khắp tây Thái Bình Dương. Các lực lượng Hải quân Mỹ đã hoạt động trong khu vực trong nhiều thập niên và sẽ tiếp tục làm điều đó”, Trung úy Clint Ramsden nói.
Tàu sân bay Ronald Reagan cũng đã di chuyển vào Biển Đông cùng các tàu hộ tống, nhóm tàu sân bay tấn công thứ 2 được điều tới khu vực trong năm nay. Tàu sân bay John C. Stennis đã tuần tra Biển Đông trong gần 3 tháng, trước khi rời đi vào ngày 5/6.
Vào ngày 6/7, Hải quân Mỹ có 7 tàu trong khu vực, gồm Reagan, 2 tàu tuần dương và 4 tàu khu trục, một quan chức Hải quân Mỹ tiết lộ. Tàu ngầm lớp Virginia Mississippi cũng tuần tra ở tây Thái Bình Dương, theo một thông cáo báo chí gần đây, nhưng Hải quân Mỹ không bình luận về địa điểm hay hoạt động của tàu.
Gia tăng sự hiện diện ở Biển Đông
Jerry Hendrix, một chuyên gia tại Trung tâm an ninh Mỹ mới, cho rằng sự hiện diện dày đặc của các tàu chiến Mỹ ở Biển Đông, trong đó có một đội bay và hàng trăm ống tên lửa trên các tàu khu trục, không chỉ nằm trong sự hiện diện liên tục của Hải quân Mỹ trong khu vực, mà còn là sự đề phòng trước phán quyết của tòa quốc tế vào tuần tới.
Trung Quốc đơn phương tuyên bố chủ quyền đối với hầu hết Biển Đông, chồng lấn lên các vùng biển của Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei. Philippines đã khởi kiện Trung Quốc ra Tòa Trọng tài Phụ lục VII Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 và tòa dự kiến sẽ đưa ra phán quyết về vụ kiện vào ngày 12/7 tới.
“Hải quân đang cố gắng khẳng định rất mạnh mẽ sự tự do hàng hải và tự do của các vùng biển”, ông Hendrix, một Đại tá Hải quân về hưu, nói. “Tôi cho rằng cũng có sự đề phòng trước phán quyết tại La Hay về các đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc”.
“Tôi đoán Trung Quốc sẽ có các hành động khác sau phán quyết của tòa, và Mỹ muốn chứng tỏ rằng sau phán quyết đó sẽ không có sự gia tăng các lực lượng trong khu vực vì họ đã ở đó”, ông Hendrix nói thêm.
Bonnie Glaser, một chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược (CSIS) tại Washington, cho rằng các cuộc tuần tra tăng cường quanh các đảo nhân tạo, cũng như sự hiện diện liên lục của một nhóm tàu sân bay tấn công trong khu vực là một phần trong sự hiện diện gia tăng của Mỹ ở Biển Đông.
Ông Glaser cho hay các tàu của Mỹ đã có tổng cộng hơn 700 ngày ở Biển Đông trong năm 2015 và dự kiến sẽ ở trên 1.000 ngày trong năm 2016.
“Bất kể ngày nào bạn cũng thấy có ít nhất 2 tàu hoạt động ở Biển Đông”, chuyên gia trên nói thêm.
Thúc đẩy chiến lược toàn diện
Theo ông Glaser, dự hiện diện gia tăng của Mỹ ở Biển Đông là một dấu hiệu cho thấy các lãnh đạo hạm đội, trong đó có Đô đốc Tư lệnh Bộ Chỉ huy Thái Bình Dương của Mỹ, đã và đang thành công trong việc thúc đẩy một chiến lược toàn diện về sự hiện diện trong khu vực.
Trước đó, hồi tháng 4, báo chí Mỹ đưa tin rằng ông Harris đã hối thúc một cách tiếp cận quyết liệt hơn ở Biển Đông nhằm ngăn chặn việc Trung Quốc xây đảo nhân tạo và bắt nạt các nước láng giềng. Các quan chức tại Nhà Trắng đã tỏ ra thận trọng về cách tiếp cận đó, trong bối cảnh Washington tìm kiếm sự hợp tác của Bắc Kinh trong một loạt các ưu tiên chính sách khác.
Một viên chức quốc hội biết về các vấn đề trên cho hay các hoạt động hiện diện tăng cường của Hải quân Mỹ ở Biển Đông cũng được hoan nghênh tại Đồi Capitol.
“Việc tăng cường hiện diện trên biển và trên không ở Biển Đông trong 3 tháng qua được hoan nghênh tại Quốc hội Mỹ, nơi có những ngờ vực rằng liệu chính quyền có sẵn sàng tạo ra bất kỳ dạng cản trở thực tế nào mà có thể thực sự răn đe Bắc Kinh”.
An Bình