GS. Đặng Hùng Võ: Siêu đề án sông Hồng có lợi nhiều nhất cho Vân Nam

VOA

An Tôn

6-5-2016

Nhiều đoạn trên sông Hồng bị cạn nước vào năm 2009. Đề án “thủy lộ xuyên Á trên sông Hồng kết hợp thủy điện” đang gây lo lắng về môi trường ở Việt Nam. Ảnh: EPA

Một đề án phát triển vận tải và thủy điện đầy tham vọng định thực hiện trên sông Hồng đang khơi ra nhiều băn khoăn, lo lắng về môi trường ở Việt Nam, nhất là về những ảnh hưởng đối với vựa lúa Đồng bằng sông Hồng. Giáo sư Đặng Hùng Võ, một chuyên gia về tài nguyên và môi trường nhận định nếu thực thi, đề án sẽ có lợi cho tỉnh Vân Nam của Trung Quốc là chính.

Báo chí Việt Nam đưa tin một công ty của tỷ phú Nguyễn Văn Thiện, người Ninh Bình, hồi đầu năm nay đã gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề án đầu tư 1,08 tỷ đôla để lập ra “thủy lộ xuyên Á trên sông Hồng kết hợp thủy điện”. Công ty này chuyên đầu tư, xây dựng trong lĩnh vực thủy điện, nhà máy xi măng và khách sạn nghỉ dưỡng.

Theo tin tức xuất hiện giữa tuần này, công ty của ông Thiện đề xuất xây dựng khoảng 6 đập dâng nước và âu tàu, nạo vét 288 km luồng sông Hồng từ tỉnh Việt Trì gần Hà Nội, lên tỉnh Lào Cai giáp với Trung Quốc, kết hợp xây 6 nhà máy thủy điện nhỏ có công xuất 228 megawatt, cũng như xây dựng 7 cảng từ Hà Nội tới Lào Cai để khai thác vận tải dọc tuyến đường thủy này.

Nhà đầu tư nêu kỳ vọng nếu được thực hiện, họ sẽ lấy lại vốn trong 25 năm. Công ty tính toán nguồn thu chính là bán điện và nguồn thu từ phí đường thủy tính trên lượng hàng hóa vận chuyển.

Nhận xét về đề án này trong một cuộc phỏng vấn với VOA, Giáo sư Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Tài nguyên và Môi trường, cho rằng cần phải xem xét kỹ đề án vì những tác động có thể rất to lớn của nó.

“Chúng ta còn cần phải nghiên cứu rất nhiều thứ. Đặc biệt là câu chuyện có đánh đổi các vấn đề xã hội, môi trường để lấy lợi ích kinh tế hay không. Thứ hai là lợi ích kinh tế trong dự án này, đó là gì? Ai được, ai mất, thì phải làm thật rõ. Bên cạnh đó, những vấn đề về địa chất, những vấn đề về tự nhiên, thậm chí những vấn đề về phong thủy, thì chúng ta cũng phải xem xét rất kỹ lưỡng”.

Lưu vực sông Hồng bao gồm gần như toàn bộ miền bắc của Việt Nam và có nhiều sông lớn khác gắn kết vào sông Hồng. Theo giáo sư Võ, tác động vào sông Hồng sẽ tác động vào “gần như toàn bộ lưu vực sông”, dẫn đến việc hầu hết các cộng đồng dân cư sống nhờ vào con sông hoặc dọc hai bên sông, đặc biệt là ở vùng Đồng bằng sông Hồng, có thể sẽ bị tác động trực tiếp hoặc gián tiếp.

Hiện nay, sông Hồng về cơ bản vẫn duy trì trạng thái tự nhiên. Nhưng Giáo sư Võ cho rằng nếu xây các nhà máy thủy điện trên 6 bậc khác nhau cùng với các âu tàu sẽ tạo ra “tác động táo bạo” vào con sông. So sánh với sông Đà, một con sông hợp lưu với sông Hồng, Giáo sư chỉ ra rằng mới có 3 bậc thủy điện trên sông Đà đã gây tác động lớn, đó chính là lời cảnh báo về đề án với sông Hồng.

“Trên sông Đà là sông có khả năng thủy điện cao hơn sông Hồng rất nhiều, hiện nay nhà nước Việt Nam có cho làm 3 bậc thủy điện ở Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu, thì chúng ta đã thấy mức độ ảnh hưởng của 3 bậc này đối với dòng sông Đà, đối với người dân sống dựa vào dòng sông này, là những tác động khá lớn. Cho đến hiện nay vẫn phải tái định cư các cộng đồng dân cư, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số. Thế thì huống chi là bây giờ chúng ta có 6 bậc sông Hồng. Trong khi đó, con sông Hồng không có tiềm năng thủy điện cao. Thế thì chúng ta thấy rằng tính đảo lộn với con sông Hồng sẽ cực kỳ lớn”.

Về việc bên nào sẽ mất mát còn bên nào hưởng lợi nếu đề án được thông qua, Giáo sư Võ đưa ra nhận định có thể làm nhiều người giật mình:

“Tôi cho rằng bên thiệt hại, bên mất, bên chịu ảnh hưởng có lẽ là một cái phạm vi khá rộng. Còn được lợi, cũng có thể nhà đầu tư được lợi, nhưng trên thực tế nếu chúng ta loại trừ lợi ích của nhà đầu tư ra, thì tôi cho rằng bên được lợi nhất là tỉnh Vân Nam của Trung Hoa. Đây là tỉnh mà rất khó khăn tiếp cận với đường biển. Và tỉnh Vân Nam vẫn khao khát tìm cách gì để có được tuyến vận tải rẻ nhất để đi ra biển, thì có lẽ là đi theo sông Hồng với cái dự án cải tạo để tàu có trọng tải lớn có thể đi được, thì tôi cho rằng chắc chắn là bên được lợi nhất chính là tỉnh Vân Nam của Trung Hoa”.

Một khi con sông được cải tạo để các tàu trọng tải lớn hoạt động, có phần chắc sẽ do một số công ty kinh doanh có thế lực điều hành một cách có hệ thống, điều này cũng sẽ ảnh hưởng đến sinh kế của những người đang kinh doanh vận tải nhỏ lẻ trên dòng sông. Giáo sư Võ phân tích thêm như sau:

“Đây là một dự án muốn khơi thông lòng sông Hồng với một cái độ sâu ở một mức độ phù hợp cho các tàu trọng tải lớn. Thế thì chắc chắn là nó sẽ tạo ra một mặt bằng kinh doanh mới mà sẽ có nhiều nhóm vận tải liên quan đến dự án, liên quan đến chủ đầu tư dự án thì sẽ có thể chiếm được thế độc quyền và đánh bật được tất cả các khả năng vận tải hiện nay mà vẫn chuyên chở bằng những xà lan nhỏ dọc sông từ tỉnh này qua tỉnh khác. Và đặc biệt nó thay đổi cái điều chúng ta đáng ngại, chính là sự thay đổi về sinh kế, về thu nhập của tất cả những người đang sinh sống dựa vào con sông”.

Tại phiên họp báo của chính phủ Việt Nam hôm 5/5, ông Nguyễn Xuân Tự, Vụ trưởng Vụ Giám sát và Thẩm định Đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cho biết đề án gần 1,1 tỷ đôla của tỷ phú Thiện “mới ở bước sơ khai, dưới dạng đề xuất, thí điểm ban đầu”.

Ông Tự nói bộ của ông đã xin ý kiến các bộ ngành, địa phương liên quan và “nhận được sự đồng thuận cao của các bộ ngành, địa phương” về việc bộ có thể “báo cáo chính phủ cho chủ đầu tư tiếp tục nghiên cứu” về đề án.

Ông Vụ trưởng Vụ Giám sát và Thẩm định Đầu tư nói thêm nếu muốn được đầu tư đề án này còn phải qua ít nhất hai bước là được các cơ quan nhà nước phê duyệt đề xuất dự án, sau đó các cơ quan lập báo cáo dự án khả thi và phê duyệt dự án khả thi.

Siêu dự án trên sông Hồng "chắc chắn ảnh hưởng môi trường" vẫn được đồng thuận?

MAI ANH

06/05/16 09:11

  THẢO LUẬN (5)

(GDVN) - Đại diện Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, dự án của Công ty Xuân Thiện chắc chắn có tác động đến môi trường, nhưng đã nhận được "sự đồng thuận khá cao"...

Siêu dự án "lật tung" sông Hồng rồi thu phí là chưa từng có

Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 4/2016 chiều ngày 5/5/2016, Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, người phát ngôn của Chính phủ Mai Tiến Dũng cùng Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn, đại diện lãnh đạo các Bộ: Công Thương, Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam... đã giải đáp nhiều câu hỏi liên quan đến sự kiện nóng thời gian qua.

Một trong những sự kiện thu hút sự quan tâm lớn của dư luận là việc Bộ Kế hoạch và Đầu tư gửi đề xuất lên Chính phủ  xem xét, thông qua chủ trương đầu tư siêu Dự án giao thông thủy xuyên Á trên sông Hồng kết hợp thủy điện theo hình thức BOO (xây dựng – sở hữu – vận hành) do Công ty TNHH Xuân Thiện - thành viên Tập đoàn Thái Group (trước là Tập đoàn Xuân Thành) có trụ sở tại TP.Ninh Bình làm chủ đầu tư.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư thừa nhận "siêu dự án" của Công ty TNHH Xuân Thiện trên sông Hồng sẽ tác động đến môi trường - ảnh nguồn Petrotimes.

Theo báo cáo của Công ty TNHH Xuân Thiện, doanh nghiệp này sẽ thực hiện xây dựng khoảng 6 đập dâng nước và âu tàu, nạo vét 288km luồng sông Hồng từ Việt Trì lên Lào Cai, kết hợp xây 6 nhà máy thủy điện nhỏ (cấp 2), kiểu tuabin trục ngang cột nước thấp, được thiết kế có công xuất 228MW; Đồng thời xây dựng 7 cảng từ Hà Nội tới Lào Cai để khai thác giao thông đường thủy dọc tuyến đường thủy này…

Tổng vốn đầu tư 24.510 tỷ đồng tương đương khoảng gần 1,08 tỷ USD (trong đó, 30% tổng mức đầu tư do nhà đầu tư góp; phần còn lại huy động vốn vay thương mại).

Siêu dự án "lật tung" sông Hồng rồi thu phí là chưa từng có 05/05/16 10:46 (GDVN) - Đó là khẳng định của các chuyên gia môi trường trước việc Công ty TNHH Xuân Thiện đề xuất dự án thủy lộ và thủy điện trên sông Hồng.

Tại cuộc họp báo, trước câu hỏi của phóng viên Tuổi Trẻ đề nghị được nghe quan điểm của Chính phủ về siêu dự án của Xuân Thiện, ông Nguyễn Xuân Tự (Vụ trưởng Vụ Giám sát và thẩm định đầu tư, Bộ  Kế hoạch và Đầu tư) cho biết: Dự án giao thông thủy xuyên Á trên sông Hồng của Công ty TNHH Xuân Thiện mới ở bước rất sơ khai, mới đề xuất ban đầu.

Tuy nhiên, với nhận thức dự án quan trọng này có ảnh hưởng tới môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã gửi xin ý kiến các bộ, ngành, địa phương liên quan. 

“Chúng tôi đã nhận được một số ý kiến có sự đồng thuận khá cao của các Bộ, ngành, địa phương, nhưng đây mới chỉ là ở mức báo cáo Thủ tướng cho phép chủ đầu tư tiếp tục nghiên cứu dự án. Muốn đầu tư dự án, còn phải qua ít nhất 2 bước nữa”, ông Nguyễn Xuân Tự cho biết. 

Theo ông Tự, trước hết là các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt đề xuất dự án. Sau khi phê duyệt đề xuất dự án xong, cơ quan nhà nước có thẩm quyền lập báo cáo nghiên cứu khả thi và cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi. Khi đó nhà đầu tư mới được đầu tư. 

“Với các nhà đầu tư, chúng ta rất khuyến khích các đề xuất sáng kiến của họ, nhưng không có nghĩa một khi đề xuất là anh được lựa chọn làm nhà đầu tư. Quá trình lựa chọn nhà đầu tư phải qua quy định của Luật Đấu thầu, theo quy định của Nghị định 15 về PPP”, ông Nguyễn Xuân Tự nói.

Vụ trưởng Vụ Giám sát và thẩm định đầu tư cũng thừa nhận dự án của Xuân Thiện chắc chắn có tác động đến môi trường, nhưng ảnh hưởng như thế nào, trong quá trình thực hiện như nạo vét lòng sông, xây đập thủy điện, các âu tàu… phải có đánh giá tác động môi trường chi tiết và Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các bộ, ngành có liên quan thẩm định báo cáo này. 

“Chúng tôi đã bước đầu báo cáo Chính phủ. Dự án này kéo dài từ Lào Cai suốt dọc sông như vậy, ảnh hưởng khá nhiều đến Đồng bằng châu thổ sông Hồng. Và đặc biệt cần tính rất kỹ vấn đề thủy văn, thủy lợi, vấn đề xói lở hai bờ sông ra sao, xây dựng những đập dâng nước ở vị trí nào, địa chất ra sao, vấn đề mua bán điện thế nào… tất cả những vấn đề đó còn bỏ ngỏ.  

Hiện nay dự án mới đề xuất ý tưởng ban đầu. Những vấn đề môi trường mà nhà báo quan tâm là hoàn toàn chính đáng và chỉ có thể giải quyết được ở giai đoạn sau”, ông Tự cho biết.

Nguyên Thứ trưởng Nông nghiệp: Nạo vét sông Hồng, doanh nghiệp có thể 'bỏ túi' nhiều lợi ích

Bên cạnh nỗi lo môi trường, nông nghiệp..., nguyên Thứ trưởng Vũ Trọng Hồng cũng quan ngại về khả năng "đứt gánh giữa đường" của siêu dự án đường thủy dọc sông Hồng với lý do thiếu vốn, sau khi chủ đầu tư đã thu được nhiều lợi ích.

• Những câu hỏi lớn trong dự án tỷ đô dọc sông Hồng / Bộ Kế hoạch & Đầu tư: Dự án tỷ đô dọc sông Hồng mới là ý tưởng

Xoay quanh dự án trị giá 24.500 tỷ đồng cho tuyến đường thủy và thủy điện dọc sông Hồng do Công ty TNHH Xuân Thiện (thuộc Tập đoàn Xuân Thành) đề xuất gần đây, VnExpress đã có cuộc trao đổi với GS.TS Vũ Trọng Hồng – nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, Chủ tịch Hội Thuỷ lợi Việt Nam.

- Bộ Kế hoạch & Đầu tư vừa có văn bản trình Thủ tướng xem xét, phê duyệt dự án Giao thông đường thuỷ xuyên Á, bao gồm việc nạo vét luồng tuyến, xây dựng thủy điện. Ông nghĩ sao về dự án này?

- Đây là dự án có cả thủy điện, thủy lộ (đường giao thông trên sông) nên trước khi tính chuyện có khả thi hay không phải xem xét nó có trong quy hoạch chưa. Theo trình tự dự án xây dựng cơ bản, phải qua các khâu như: lập quy hoạch, đánh giá tiền khả thi, khả thi rồi mới lập kế hoạch xây dựng…

Theo tôi được biết, dự án thuỷ điện này không có trong Quy hoạch điện 7 đã được Bộ Công Thương, Chính phủ phê duyệt. Do đó, việc trình lên Thủ tướng là chưa hợp lý, không đúng trình tự quy định và nếu đưa vào tức là phá vỡ quy hoạch.

Cùng với vấn đề môi trường, sinh kế cho Đồng bằng Bắc bộ, ông Vũ Trọng Hồng còn lo ngại khả năng "đứt gánh giữa đường" của dự án do năng lực tài chính của chủ đầu tư.

Thêm nữa, dự án lại nằm trên lưu vực sông Hồng, là mạch sống của đồng bằng Bắc bộ. Đó không chỉ là một dòng sông mà là cả một hệ thống sông. Nếu dòng chảy sông Hồng bị biến đổi, sẽ tác động tới cả hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình và ảnh hưởng trực diện đời sống, văn hoá… của hàng chục triệu người dân suốt vùng thượng lưu rồi tới hạ lưu.

Đặc biệt với sản xuất nông nghiệp, “vựa lúa” sông Hồng sẽ mất nếu dòng chảy bị xáo trộn, nước bị xâm nhập mặn. Vì thế, khi xem xét dự án có khả thi hay không, phải xét tới đủ các khía cạnh: khoa học, kỹ thuật và tác động xã hội…

- Những khía cạnh về khoa học, kỹ thuật… mà ông thấy cần đánh giá đầy đủ, cụ thể là gì?

- Thứ nhất, riêng lựa chọn xây dựng thuỷ điện mà chủ đầu tư đưa ra, tôi cho là không khả thi. Bởi lẽ không ai xây dựng thủy điện trên lòng sông mà chủ yếu dòng dẫn của nó là những bãi bồi, đất trầm tích sâu hàng trăm mét. Chưa kể, làm thủy điện trên lòng sông như vậy sẽ dẫn tới biến đổi dòng dẫn và khiến phần hạ lưu lún sâu thêm.

Hiện lòng sông Hồng đã sụt một mét do quá trình khai thác cát diễn ra nhiều năm. Nếu triển khai thêm các dự án thuỷ điện này, mức sụt lún sẽ là 2m. Hệ quả là nước biển sẽ xâm nhập sâu, dẫn tới hiện tượng nhiễm mặn như tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Phía hạ lưu như Ninh Bình, Thái Bình, Nam Định… là các tỉnh đang cần nhiều nước cho phát triển nông nghiệp, đời sống người dân, thì chúng ta lại “chặn” dòng, chứa nước ở thượng lưu. Nguy cơ mất cả vựa lúa đồng bằng sông Hồng là quá rõ. Như vậy, xét về mặt sinh thái, địa chất dự án này đã không khả thi rồi.

Thứ hai, ngay về kỹ thuật thuỷ điện là nếu nằm trên bồi tích thì sẽ bị xói. Nếu muốn xây thì phải cứng hoá lòng sông, nghĩa là biến dòng sông thành kênh đào. Điều này chắc chắn Uỷ ban Khoa học công nghệ & Môi trường của Quốc hội không cho phép.

Thứ ba, xét về quy hoạch kỹ thuật nước, tôi cũng không thấy sự hiệu quả của dự án. Theo thiết kế, chủ đầu tư dự kiến phát triển thuỷ điện tại vùng thượng lưu, tức là phát triển nước ở đó. Nhưng thực tế, trong quy hoạch thuỷ lợi, không có dự án nào cho phát triển nước ở thượng lưu, nhất là khu vực sông Hồng - nơi chủ yếu là các hồ chứa nhỏ do diện tích đất và nhu cầu nước không lớn.

Đáng nói, việc dâng nước lên cần phải đánh giá rất cẩn trọng, có nghiên cứu khoa học đoàng hoàng. Vì việc này luôn tồn tại 2 mặt, trong đó ảnh hưởng trực diện nhất là làm thay đổi môi trường. Theo thiết kế dự án, chủ đầu tư dự kiến nạo vét hơn 288 km dọc sông Hồng khi triển khai. Như thế, thuỷ sinh của dòng sông Hồng sẽ bị huỷ diệt và hạ du sẽ không có nước sinh hoạt.

- Nói tới tính hiệu quả của dự án, doanh nghiệp cho rằng mục tiêu chính là tạo thành đường giao thông đường thuỷ xuyên Á, nối liền giao thương với Trung Quốc… Ông đánh giá thế nào về điều này?

- Tôi không biết lợi ích của dự án này đến đâu, nhưng rõ ràng những tác động tới môi trường, sinh thái của sông Hồng là chắc chắn xảy ra. Nếu chỉ vì mục tiêu phát điện thì thêm vài nhà máy với công suất vài trăm MW một năm cũng không đáng kể trong cân bằng nguồn điện của cả vùng, đất nước.

Nếu một xã hội không có nước, xã hội đó không tồn tại. Tương tự, nếu chuyển đổi sông Hồng sang mục đích giao thông thuỷ, thuỷ điện có nghĩa là phần nông nghiệp và sinh thái ở hạ du phải hy sinh cho phát triển thuỷ điện, thì liệu vựa lúa của vùng đồng bằng Bắc bộ còn tồn tại?

Tôi muốn nhắc lại rằng, trong nghiên cứu, có một vấn đề tôi cho rằng cần phải làm rất kỹ, rất khoa học. Đó là vấn đề môi trường sinh thái, vấn đề biến đổi môi trường, thay đổi dòng chảy, rồi tác động tới đời sống, sinh kế của người dân.

- Ngoài vấn đề về môi trường, giao thông, dự án này liệu còn phải đối mặt với thách thức nào khác, thưa ông?

- Một điểm nữa tôi muốn đề cập là theo tính toán của chủ đầu tư, dự án này cần tới 24.510 tỷ đồng, trong đó 30% họ góp bằng vốn chủ sở hữu, còn lại sẽ được huy động vốn vay thương mại. Trong khi đó, số vốn của doanh nghiệp này hiện chỉ có hơn 1.000 tỷ đồng, dự án mà 70% dựa vào vốn vay thương mại thì tính bền vững sẽ ra sao?

Và biết đâu khi đang triển khai nửa chừng lại xảy ra khả năng doanh nghiệp xin rút với lý do hết vốn, dự án không khả thi… Tới lúc này, doanh nghiệp đã “đút túi” phần khoáng sản, sa khoáng bán được trong quá trình nạo vét 288km đường sông. Nếu tình huống này xảy ra thì chúng ta sẽ bắt đền ai khi sinh thái môi trường đã bị huỷ hoại?

Chưa kể, nếu thiếu vốn triển khai, doanh nghiệp phải bán lại dự án cho đối tác khác, không loại trừ khả năng là đối tác nước ngoài thì Việt Nam sẽ mất luôn quyền chủ động. Cho nên, chủ đầu tư nói sẽ vay bằng nhiều nguồn để làm dự án này nhưng về mặt kinh tế rõ ràng họ không đủ năng lực.

Theo tôi, dự án này không thể trao cho một doanh nghiệp nào, theo kiểu xây đường cao tốc rồi thu phí để thu hồi vốn như các dự án giao thông đường bộ khác, mà phải là dự án của Nhà nước. Trên cơ sở phân tích mọi mặt tác động, từ lợi ích người dân, tới lợi ích quốc gia, môi trường… với luận cứ khoa học rõ ràng, chuẩn xác, lúc đó Nhà nước mới “quyết” làm hay không.

Anh Minh

Siêu dự án trên sông Hồng: Những đòi hỏi vô lý đi ngược chủ trương

Thứ bảy, 07/05/2016, 09:16 (GMT+7)

(Xã hội) - Sau khi Báo CAND đưa tin về siêu dự án giao thông thủy xuyên Á trên sông Hồng, kèm theo việc xây dựng 6 bậc thang thủy điện, nhiều chuyên gia đã lên tiếng cảnh báo về ảnh hưởng đến tự nhiên.

• >> Rạn san hô gần bờ biển Quảng Bình đang chết

• >> ​Kiểm tra cửa xả nước làm mát tại nhà máy nhiệt điện Vũng Áng

• >> Cá chết trên sông Bưởi kéo dài hàng chục km

• >> Thấy gì dưới đáy biển sau thảm họa cá chết

• >> Thuê thợ lặn tìm hiểu vùng biển phát hiện cá chết xếp dưới đáy biển

Bên cạnh đó, theo thẩm định của các Bộ có liên quan, dự án này vốn không đảm bảo khả năng tự hoàn vốn.

Đó là lý do nhà đầu tư đã có kiến nghị rất nhiều ưu đãi, trong đó có cả việc bán điện giá cao, đi ngược lại với chủ trương của Chính phủ, để bù phí vận tải, phí duy tu, bảo dưỡng.

Không đảm bảo khả năng tự hoàn vốn

Góp ý về dự án, Bộ Tài chính cho rằng: theo hồ sơ, tổng mức đầu tư (bao gồm cả chi phí lãi vay) khoảng 24.510 tỷ đồng. Tuy nhiên, các yếu tố tính toán trong giai đoạn này mới chỉ mang tính sơ bộ, làm định hướng huy động nguồn; còn phụ thuộc vào việc xác định công nghệ, phương án bồi thường giải phóng mặt bằng, các điều kiện vay: chi phí vay vốn, lãi vay, thời gian vay vốn… Vì vậy, chủ đầu tư cần rà soát, chuẩn xác lại tổng mức đầu tư, tính toán lại hiệu quả kinh tế của dự án, trong đó lưu ý bổ sung nguồn thu từ việc đầu tư khai thác cảng và nguồn thu từ tận thu khai thác tài nguyên trong vùng phạm vi của dự án (vốn không được đề cập đến trong hồ sơ của chủ đầu tư).

Bên cạnh đó, với vốn chủ sở hữu là 30%, nhà đầu tư sẽ phải huy động khoảng 7.353 tỷ đồng, tương đối lớn so với vốn điều lệ 1.200 tỷ đồng của công ty (theo giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh ngày 25-5-2015). Vì vậy, Bộ Tài chính cũng cho rằng, nhà đầu tư cần chứng minh năng lực tài chính, phương án và khả năng huy động vốn chủ sở hữu để thực hiện dự án.

Về sơ bộ rủi ro trong quá trình đầu tư, nhà đầu tư cho rằng tuy có nhiều yếu tố ảnh hưởng, nhưng các yếu tố chính về nguồn thu từ bán điện, năng lực tài chính và kinh nghiệm quản lý đầu tư khai thác của nhà đầu tư có độ tin cậy cao nên bảo đảm tính khả thi cho dự án. Tuy vậy, mức giá bán điện mà chủ đầu tư đề nghị (giai đoạn 2021 – 2026 là 1.900 đồng/kWh và tăng dần trong các năm tiếp theo đến tối thiểu 2.970-3.560 đồng/kWh) được Bộ Tài chính cho rằng, có thể đặt nhà đầu tư trước rủi ro không bán được điện. Đây cũng có thể trở thành rủi ro tài chính của dự án, bởi việc đề xuất đó đi ngược với chủ trương phát triển thị trường điện cạnh tranh của Chính phủ.

Chính Bộ Kế hoạch & Đầu tư khi thẩm định hồ sơ dự án cũng cho rằng, so với các nhà máy thủy điện đang vận hành, đề xuất giá điện của dự án là “cao”, phương án Chính phủ phải hỗ trợ giá bán điện cho nhà đầu tư không phù hợp với quy định về lộ trình phát triển thị trường điện (thị trường phát điện cạnh tranh sẽ được triển khai vào giai đoạn 2017 – 2021, sẽ huy động điện từ thấp đến cao và ưu tiên nguồn điện giá rẻ).

Bộ Kế hoạch & Đầu tư đã đề nghị nhà đầu tư phân tích tính khả thi của dự án trong trường hợp nhà nước không hỗ trợ giá điện.

Ngoài ưu đãi về giá điện, cũng do không đủ khả năng tự hoàn vốn, chủ đầu tư đã đề xuất rất nhiều ưu đãi như: miễn thuế sử dụng đất, thuế tài nguyên nước và thuế dịch vụ môi trường rừng, miễn thuế thu nhập DN tới thời điểm hoàn vốn. Bộ Tài chính cho rằng đề xuất như vậy là chưa phù hợp với quy định hiện hành của pháp luật.

Trường hợp Thủ tướng chấp thuận chủ trương đầu tư dự án, các cơ chế chính sách liên quan đến thuế sử dụng đất, tài nguyên dịch vụ môi trường rừng và thu nhập DN đề nghị thực hiện theo đúng quy định hiện hành của pháp luật.

Chủ đầu tư đang kiến nghị rất nhiều ưu đãi do dự án không có khả năng tự hoàn vốn.

Cần thêm nhiều đánh giá khoa học

Bày tỏ quan điểm về các yếu tố kỹ thuật của dự án, Bộ Tài chính cũng cho rằng: Công trình thủy điện có yêu cầu kỹ thuật, yêu cầu về an toàn nghiêm ngặt, do đó, việc kết hợp công trình thủy điện với các cảng giao thương cần đánh giá tác động qua lại, rủi ro, phương án giải quyết khi xảy ra sự cố.

Ngoài ra, theo bản đồ dự kiến xây dựng công trình đầu mối, một số đập nằm rất gần các cầu hiện có, cần đánh giá lại tác động địa chấn nhằm đảm bảo an toàn khi lưu thông trên các tuyến cầu. Đề nghị các bộ quản lý chuyên ngành có liên quan nghiên cứu đánh giá cẩn trọng tác động của dự án đến môi trường sinh thái các vùng ảnh hưởng của dự án, các vấn đề tác động tới khả năng thoát lũ, sạt lở bờ sông, tác động đến chất lượng nguồn nước và cân bằng khu vực dự án và khu vực hạ lưu đồng bằng sông Hồng, an toàn của các công trình có liên quan và các vấn đề môi trường sinh thái khác.

Bộ Xây dựng lại cho rằng việc xây dựng đập dâng nước và âu tàu kết hợp nhà máy thủy điện có nhiều tác động đến môi trường, dòng chảy, hệ sinh thái bên bờ sông Hồng, ảnh hưởng trực tiếp đến thủy lợi, tiêu thoát lũ… Vì vậy, cần đề ra các phương án giải quyết những phát sinh thực tế.

Theo quy hoạch phòng chống lũ và quy hoạch đê điều hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình quy định khu vực lòng sông và bãi sông nằm giữa 2 đê phải đảm bảo không gian thoát lũ tương ứng với tần suất 0,2% và việc sử dụng bãi sông phải đảm bảo không gây cản lũ, không ảnh hưởng đến dòng chảy hoặc bị nguy hiểm, tổn thất về người và tài sản khi có lũ lớn. Do vậy, Dự án cần có các giải pháp thiết kế phù hợp với các quy định này.

Cùng với đó, Bộ Tài nguyên & Môi trường, Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn cũng đều đề xuất cần bổ sung các biện pháp phòng, chống sạt lở bờ sông, đánh giá chi tiết tác động đến tài nguyên nước (chất lượng nước, biến đổi lòng dẫn…) trước khi xây dựng các công trình đầu mối; bổ sung, làm rõ tác động của dự án đến môi trường tự nhiên và kinh tế, xã hội trong vùng dự án; làm rõ tác động của dự án đến ngập lụt thượng lưu, khả năng thoát lũ, an toàn hệ thống đê điều, tiêu thoát nước, tác động đến mất cân bằng bùn cát vùng hạ du do lượng bùn cát giữ lại khi có công trình; tác động đến mất đất nông nghiệp, đất rừng, di dân tái định cư khi xây dựng…

Chưa quy hoạch dự án thủy điện nào trên sông Hồng

Tại buổi họp báo do Bộ Công Thương tổ chức chiều 6-5, ông Đỗ Đức Quân, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Năng lượng khẳng định: Hiện chưa có bất kỳ dự án thủy điện nào trên sông Hồng nằm trong quy hoạch do Chính phủ hay Bộ Công Thương phê duyệt. Ông Quân cũng khẳng định đây là dự án nhỏ, có vai trò không đáng kể trong hệ thống điện.

Về quan điểm của Bộ Công Thương liên quan đến dự án này, ông Quân cho biết: “Đối với dự án giao thông thủy, việc cần thiết hay không cần thiết thuộc về trách nhiệm của Bộ GTVT và Bộ KH & ĐT, vì dự án này liên quan đến hạ tầng chứ không phải thủy điện. Khi đầu tư dự án có đập, có cột nước, nếu có thể phát điện thì có thể xem xét được. Nhưng 6 bậc mà được có hơn 200MW (228 MW) thì đây là dự án nhỏ, vai trò trong hệ thống điện không đáng kể”.

“Giả sử sau này, Thủ tướng cho phép làm, nếu có hiệu quả, giá bán điện hợp lý thì Bộ Công Thương cũng ủng hộ. Tất cả mới là đề xuất sơ bộ, chưa xem xét đến việc cột nước bao nhiêu, vận hành thế nào, bởi vì quy hoạch cũng chưa có. Chúng tôi cũng đã nhắc nhở các vấn đề môi trường trên lòng hồ, di dân, tái định cư… Tất cả những việc đó đều phải nghiên cứu”.

Cũng tại cuộc họp báo này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải đã khẳng định: “Không làm thủy điện bằng mọi giá, sau khi chúng ta đã phải trả giá về môi trường ở một số dự án. Cần hết sức lưu ý khi làm phải tính toán tác động môi trường”.

(Theo Công An Nhân Dân)

Đụng vào sự sống còn

TP - Nghe dự án vung quá tay thế này làm tôi giật mình và lo âu. Tài nguyên đất trời có hạn. Chúng ta không phải thế hệ sau cùng, vậy nên dùng nó dè sẻn để phần cho con cháu. Càng chớ nên để lại cho hậu thế một cơ ngơi mà toàn những sự khắc phục và hồi sinh.

Sông Hồng là cái nôi của nền văn minh Việt, là đất sống của người Việt chúng ta nghìn năm nay. Tổ tiên ta dành bao công sức để cải tạo môi trường thiên nhiên, để có nơi phát triển các thế hệ người Việt Nam. Bây giờ đụng chạm vào núi sông, lại đụng chạm đến con sông Hồng đúng là việc tày trời. Nếu không tính toán đầy đủ từ mọi phương diện văn hóa, văn minh, sự sống còn của giống nòi liệu có được bảo đảm? Chưa nói đến phát triển đất nước, việc đồng bằng Bắc bộ bị tác động, không nói về dĩ vãng quá khứ, còn tương lai không biết sẽ ra sao?

“Tôi nghĩ rằng người Việt cổ ở phía Bắc có hai kỳ công lớn lao nhưng ít được nhắc tới là đắp hàng nghìn kilomet đê và đào hàng triệu cái ao. Việc chuyển đất từ chỗ nọ sang chỗ kia, tạo thành những công trình cải tạo thiên nhiên mà không làm cho nó triệt tiêu, ngược lại biến nó thành công cụ thích ứng thiên nhiên thuận lợi. Văn minh người Việt phần lớn đều nằm ở lưu vực sông Hồng. Đề án dựng một loạt đập thủy điện là đụng vào sông Cái (tên gọi khác của sông Hồng), đụng vào sự sống còn của giống nòi, chả có lợi nhuận nào dám đụng vào cả!”.

GS Hoàng Đạo Kính

Mai Anh