Con người hiện đại dù có vật chất đủ đầy hơn nhưng cũng vì thế mà đời sống tinh thần thiếu đi nhiều ý vị. Khi ấy những bài học làm người chưa từng mất đi giá trị của cổ nhân chính là cứu cánh cho cuộc sống bộn bề này. Bài viết dưới đây có thể cho bạn những gợi mở về nghệ thuật làm người như thế. 
Khổng Tử (551 – 479 TCN) là ông tổ của Nho gia, người được hậu thế xưng tụng là “Vạn thế sư biểu” (người thầy của muôn đời). Những triết lý của Khổng Tử xoay quanh việc làm thế nào để đạt được cảnh giới của bậc quân tử, thánh nhân, cảnh giới của: Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín…
Ông lưu lại cho hậu thế nhiều di sản tinh thần quan trọng. Đối chiếu với xã hội hiện đại, những tư tưởng của Khổng Tử hãy còn nguyên giá trị. Dưới đây là một số đạo lý như vậy.
Tạo hình Khổng Tử trên điện ảnh. (Ảnh: kknews.cc)
1. Cách làm người của bậc thánh nhân 
  • Thành tín: Nói lời phải thành thật, phải có độ tin cậy
  • Đạo hiếu: Một trăm việc thiện chữ hiếu đứng đầu
  • Hối lỗi: Biết sai phải ăn năn hối cải
  • Chí hướng: Người bình thường không thể làm lung lay, thay đổi chí hướng của bản thân
  • Bạn bè: Nên giữ tình bạn ở mức thân mật phù hợp
  • Khoan dung: Là một loại cảnh giới
2. Đạo đối nhân xử thế của bậc thánh nhân 
  • Không chỉ nghe lời người khác nói, còn cần quan sát hành động thực tế mà họ làm
  • Linh hoạt, không tự phụ
  • Chí hướng không giống nhau thì không thể kết thành bạn
  • Dĩ hòa vi quý: Thiện dùng năng lượng của sự hòa ái ngay thẳng để xử lý tất cả các mối quan hệ
  • Cảnh giới làm người tốt nhất: Thái độ làm người ung dung
3. Đạo hành xử của bậc thánh nhân
  • Đối với lời nói không có căn cứ người thông minh sẽ biết cách chấm dứt
  • Không nên khoe khoang, nói được nên làm được
  • Dục tốc bất đạt, đừng nên ham muốn những lợi ích cá nhân
  • Lấy trung lấy nghĩa để làm việc, hành xử phải giữ trung thực
4. Làm người một cách vui vẻ, sống một cách vui vẻ
  • Tình cảm dạt dào như nước, vô lo vô sầu muộn như núi
  • Thay đổi hoàn cảnh không bằng thay đổi chính bản thân mình
  • Vui vẻ chính ở sự lựa chọn của bản thân chúng ta
  • Một người không suy xét tương lai lâu dài, tất sẽ có khó khăn ngay trước mắt
  • Hoàng liên vi tiêu, khổ trung tầm lạc (tạm dịch: hoàng liên vị vốn đắng, nếu loại bỏ vị đắng đó mới tìm thấy vị ngọt, cũng giống như con người tìm vui trong sự khổ hạnh)
5. Tu thân dưỡng tính, củng cố nền tảng làm người cơ bản
  • Những sự việc khiếm nhã vô lễ chớ nên hành động, hãy để lại ấn tượng tốt đẹp trong lòng người khác
  • Gần mực thì đen gần đèn thì rạng
  • Qua gian nan thử thách trông gai mới có thể biết được phẩm chất đạo đức của con người
  • Hãy làm chuyên gia trong lĩnh vực hiểu biết của bản thân mình
6. Tài đức vẹn toàn mới có thể giành được lòng người
  • Sự thắng lợi nhỏ là dựa vào trí tuệ, sự thắng lợi lớn là dựa vào đức hạnh
  • Bất kể việc gì nên tự yêu cầu bản thân làm cho tốt rồi mới nên yêu cầu người khác
  • Người quân tử là người giúp cho người khác thành công, người tàn tật là người chỉ mang tới điều ác cho người khác
  • Thiện đãi với việc học hành cũng tương đương với lựa chọn thành công
  • Sống tới già, học tới già
7. Tĩnh lặng đứng từ xa quan sát, lập trí lớn, kín đáo làm người
  • Nói ít làm nhiều, kín đáo làm người
  • Sự kiên trì bền bỉ mới có thể tạo ra sự khác biệt
  • Phải hiểu được cách thay đổi nguyên tắc một cách biến báo linh hoạt
8. Biết tự hướng nội tự kiểm điểm, hiểu thế nào là cảm ơn con người mới có thể thành công ở mọi nơi
  • Hãy tự hướng nội bản thân ba lần một ngày
  • Khiêm tốn là một loại đức hạnh
  • Việc nhỏ không nhẫn nhịn được sẽ làm ảnh hưởng tới đại cục
  • Ở đời không sợ không có chỗ đứng trong xã hội, mà chỉ sợ không có năng lực để đạt được chỗ dứng đó.
  • Hãy học cách biết cảm ơn
Tào Tháo (155-220) là một nhà chính trị kiệt xuất cuối thời Đông Hán. Một đời chinh nam, chiến bắc, Tào Tháo đã lập nên không biết bao nhiêu võ công hiển hách, thống nhất miền bắc Trung Hoa loạn ly, thiên hạ có 3 phần thì riêng ông đã chiếm 2 phần. Không chỉ là một nhà quân sự xuất sắc, Tào Tháo còn là một văn nhân tài hoa, một bộ óc lớn của thời đại. Cuộc đời sinh động của ông đã đúc kết cho hậu thế nhiều bài học sâu sắc.
Tạo hình Tào Tháo trên điện ảnh. (Ảnh qua: 24h.com.vn)
1. Biết cương biết nhu đúng lúc, không nên vì thỏa mãn ham muốn nhất thời
  • Chỉ làm vương không xưng đế, không quan tâm tới danh lợi nhất thời
  • Biết cương biết nhu đúng lúc, thích nghi với mọi hoàn cảnh
  • Biết cách thỏa hiệp, tiến lùi đúng lúc, đúng mức độ
  • Cúi đầu là một loại trí huệ
2. Dũng cảm thận trọng, dám nghĩ dám làm mới đạt được sự nghiệp
  • Không chấp vào khuôn phép cũ mới có thể đạt được thành tựu lớn
  • Thiện đãi với mọi người là năng lực cạnh tranh tốt nhất
  • Dám nghĩ dám làm tích cực hành động mới có thể thành công
3. Khổ luyện nội công, chuẩn bị đầy đủ tinh thần và trí lực mới có thể thành đại sự
  • Lặng nhìn khí phách và sự tự tin của thiên hạ
  • Đường lớn là tự dựa vào bản thân mình mà đi
  • Nghiêm túc tự rèn luyện bản thân, tự lấy bản thân làm gương mẫu mực
  • Gặp nguy không loạn, gặp biến không sợ hãi
4. Mượn lực sử dụng lực, thiện đãi với những nhân tố xung quanh
  • Dựa vào sự ủng hộ giúp đỡ của tập thể, có tinh thần hợp tác
  • Không dựa vào một khuôn mẫu, mới có thể đứng dậy phát triển
  • Có tấm lòng khoan dung rộng mở, mới có thể tìm được người đại tài trong những kẻ tiểu nhân
  • Nhảy ra khỏi vòng tròn bó buộc nhỏ hẹp, mới có thể kết giao với những người tài giỏi ở ngoài vòng tròn
  • Có tầm nhìn xa vĩ đại, thiện đãi với cấp dưới
5. Dự đoán tình hình chung, để chuẩn bị tinh lực tính toán mưu kế
  • Người có tầm nhìn xa trông rộng, cần bắt tay xử lý từ những chi tiết nhỏ nhất
  • Người có tầm nhìn xa trông rộng, cần có sự dự đoán định trước sự việc
  • Muốn đạt được nguyện vọng về một việc nào đó, trước tiên hãy biết cho đi
6. Trong thuật tùy cơ ứng biến, lãnh đạo là một môn học của đại học
  • Đối với những nhân tố bất lợi ảnh hưởng tới sự phát triển của sự nghiệp cần kịp thời loại bỏ nó
  • Thưởng phạt nhất định phải phân minh
  • Phong cách quản lý linh hoạt đa dạng
  • Dùng người cũng có thể nghi ngờ người, nghi ngờ người cũng vẫn có thể dùng người
Khổng Tử và Tào Tháo, một văn một võ, một người là biểu tượng của học vấn, tri thức, một người là biểu tượng của uy phong, quyền thế. Cuộc đời của họ chính là tấm gương lớn cho hậu thế soi mình đối chiếu. Những đức tính quý báu nhất được cả hai con người này tâm đắc chính là sự khoan dung, thành tín, lấy thiện đãi người. Rốt cuộc, muốn thành công thì phải biết đặt mình thấp hơn người khác, luôn phải biết hướng nội tìm sai, tu sửa bản thân. Chỉ cần nắm được những bí quyết ấy, đảm bảo bạn sẽ có một cuộc đời không hề vô nghĩa!
Kiên Định biên dịch
Xem thêm: