(Văn hóa) - Nếu môn học nào cũng coi mình là “nhất” thì con trẻ ngày càng gù lưng vì chiếc cặp ngày càng nặng (hơn người) trong khi lượng tri thức lại rất nhẹ.
Ở ta, đang sôi sục nhất là chuyện môn Lịch sử khước từ vị trí tích hợp như các môn khoa học khác. Các lập luận bênh vực cho quan điểm này nói chung mang tính chủ quan do chưa tìm hiểu kĩ về giáo dục liên môn/tích hợp.
Đã thật sự là môn khoa học chưa?
Trong khi đó, hầu như không vị nào trong giới GD lịch sử đề cập đến vấn đề cốt lõi quyết định sự sống còn, sự hấp dẫn và tính khoa học của môn Lịch sử – đó là sự trung thực và tính khách quan của sự kiện lịch sử nêu trong chương trình-sách giáo khoa (CT/SGK). Họ hầu như lảng tránh câu hỏi quan trọng nhất trong tất cả các câu hỏi liên quan đến môn Lịch sử là một khoa học: Môn Lịch sử đã thật sự là môn khoa học trong nhà trường VN chưa?
Khi lí giải chuyện môn Lịch sử chưa hấp dẫn được học sinh, một GS phàn nàn vì thiếu tiền và phương pháp giảng dạy không tốt.
Ví dụ cần đưa học sinh đi thăm nghĩa trang Trường Sơn để có cảm nhận về cuộc chiến vì “ai đến đó cũng khóc”. Cứ theo lập luận kiểu đó, khi học về trận Trân Châu Cảng, chắc phải đưa học sinh VN đến Hawaii? Muốn học sinh cảm nhận về vụ Thảm sát Katyn, phải đưa học sinh đến khu rừng này? Xin thưa, không quốc gia nào có đủ khả năng chơi sang như vậy? Sách vở và các phương tiện khác đủ khả năng “đưa” người học đến tận nơi.
Nếu cho rằng thực trạng người học chán học, người dạy chán dạy môn Lịch sử là do phương pháp dạy thật ra là tìm… “con dê tế thần”.
Cốt lõi của vấn đề là phương pháp tư duy về môn Lịch sử và nội dung CT/SGK môn này. Những lí giải thực trạng học sinh không thiết tha với môn Lịch sử đã được bàn nhiều rồi.
Lịch Sử trải dài nhiều nghìn năm
Hãy cùng nhìn vào phân bố nội dung CT/SGK môn Lịch sử từ trung học cơ sở (THCS), trung học phổ thông (THPT) hiện hành và đề thi tốt nghiệp trung học -tuyển sinh đại học hàng năm sẽ thấy sự mất cân đối.
Chúng ta thường nói lịch sử đất nước trải dài nhiều nghìn năm. Khi đọc CT/SGK môn Lịch sử hiện đang lưu hành, sẽ thấy tỉ trọng nội dung dành để nói về … 3930 năm (tức là tính đến 1930) không nhiều bằng nội dung nói về giai đoạn từ 1930 được học ở cấp THCS và nhắc lại ở cấp THPT? Những nội dung quan trọng của 3930 năm này lẽ ra phải được giới thiệu đến người học vào cấp THPT, khi học sinh ở độ tuổi có khả năng nhận thức tốt nhất.
Thế hệ người viết bài này và những thế hệ sau đó biết về Trần Phú nhiều hơn là biết về Trần Hưng Đạo.
Thời đại nay đã khác xưa rất xa ở chỗ người đọc có nhiều phương tiện cùng phương pháp tư duy phê phán xem xét sự việc từ nhiều chiều một cách bình tĩnh.
Vị trí môn Lịch Sử trong chương trình chung
Lịch Sử chỉ là một trong hơn 10 môn học trong hệ thống trường phổ thông VN, mọi gia đình có con đi học đều thấy rất nặng nề.
Mọi môn học đều là phương tiện, giúp người học xây dựng vốn kiến thức cho mình, không có môn nào là mục đích tự thân. Nếu được coi là một khoa học thì nó cần được đối xử như các môn khoa học khác. Song, môn Lịch sử đã làm đúng và đủ chức phận là một môn khoa học hay chưa thì các GS hầu như ít nói tới.
Nếu cần xác định môn học “quan trọng nhất” hiện nay thì môn học ấy phải là môn Sinh học: Xã hội đang cần rau sạch, gạo sạch…. Vì, theo Bộ Y tế, hiện nay hàng năm tại VN số người chết vì ung thư là 75.000, cao gấp 07 lần tử vong vì tai nạn giao thông (VietNamNet/17/11) do thực phẩm độc hại. Người ta trước hết phải sống đã mới đến trường để học môn Lịch sử!
Nếu môn học nào cũng coi mình là “nhất” thì lưng con trẻ ngày càng gù thêm vì chiếc cặp nặng hơn người, trong khi lượng tri thức lại rất nhẹ.
CT/SGK chỉ là một trong rất nhiều phương tiện để giáo dục lịch sử. Khi người học (và cả người dạy) quay lưng, những người xây dựng CT/SGK cần xem lại sản phẩm của mình thay vì vội vàng chụp mũ “quay lưng với lịch sử”. Mà quay lưng với CT/SGK môn Lịch sử cũng không đồng nghĩa quay lưng với lịch sử.
Các GS đã khẳng định Lịch sử là môn khoa học. Vậy, hãy để nó ở vị trí một môn khoa học như các môn khoa học khác. Và khi đã xác định nó là môn khoa học, câu hỏi tiếp theo là từ lâu nay nó đã xứng đáng là môn khoa học hay chưa?
Xung quanh chuyện bảo vệ môn Lịch sử như một môn học cơ bản, độc lập và bắt buộc từ cấp THCS đến cấp THPT, có GS đề xuất kiến nghị lên “cấp cao nhất”. Nếu vậy, nó dễ khiến người ta cảm giác đây là chuyện cậy mình cậy mẩy của “con đẻ”, và môn Lịch sử đang đứng ngoài và đứng trên cộng đồng khoa học.
Và cũng sẽ là vội vàng khi kết luận chương trình giáo dục liên môn/tích hợp có nghĩa là “khai tử” môn Lịch sử.
Mong mỏi của xã hội
Để Lịch Sử thật sự là môn khoa học thì tư duy về vai trò môn Lịch sử cần thay đổi, CT/SGK cần được xem lại một cách nghiêm túc để đảm bảo tính khoa học, đảm bảo mọi nội dung đưa đến cho người học và người đọc phản ánh sự thật khách quan.
Nếu môn Lịch sử kiên định vai trò làm công cụ tuyên truyền, tự nó sẽ tiếp tục đánh mất vị trí đáng có của nó.
Thay vì kêu ca “lên cấp cao nhất”, chúng ta hãy cùng nhau làm cho môn Lịch sử có sức hấp dẫn qua những bộ sách có chất lượng. Còn, nếu chỉ đòi một chỗ trong chiếc chiếu giữa đình để rồi lại nhâm nhi những món đã cũ mòn.
Xã hội đang chờ đợi.
(Theo Vietnamnet)
Tích hợp môn Lịch sử cần một sự giải thích rõ ràng
(GDVN) - Nếu nhìn một cách tổng thể, thì dường như môn Lịch sử đã được tách bóc ra một cách rời rạc, và vai trò của môn Lịch sử không còn được rõ nét như hiện.
Hỏi đáp 3 Hiệp hội về cấu trúc hệ thống giáo dục Việt Nam mớiGS.Đào Trọng Thi: "Dạy tích hợp, nhưng không thể mù quáng"Nhiều thầy cô ở Nghệ An không nghỉ Lễ, bàn chuyện cứu môn Lịch sửGS.Mạch Quang Thắng nêu hai điều tất yếu của môn Lịch sử
LTS: Tòa soạn nhận được bài viết của Nghiên cứu sinh Tăng Thị Thùy, chuyên ngành Giáo dục So sánh và Quốc tế, Khoa Giáo dục So sánh và Quốc tế, Đại học Chi Nan, Đài Loan, bài viết đề cập tới vấn đề tích hợp môn Lịch sử trong Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể.
Bài viết đặt vấn đề bóc tách Lịch sử trong chương trình giáo dục phổ thông mới là sự một cách rời rạc. Và vai trò của môn Lịch sử không còn được rõ nét như hiện nay vì dường như Lịch sử vẫn là một môn tự chọn trong dự thảo này. Bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm và văn phong riêng của tác giả.
Tòa soạn trân trọng giới thiệu bài viết này tới bạn đọc.
Thời gian gần đây Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công khai Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, dự kiến tích hợp môn Lịch sử với môn Giáo dục công dân và An ninh quốc phòng thành môn mới là Công dân với Tổ quốc.
Thời gian gần đây Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công khai Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, dự kiến tích hợp môn Lịch sử với môn Giáo dục công dân và An ninh quốc phòng thành môn mới là Công dân với Tổ quốc.
Trước thông tin này đã có rất nhiều những phản ứng gay gắt từ các chuyên gia sử học, các giáo viên dạy lịch sử,… cho rằng việc “khai tử” môn Lịch sử ra khỏi chương trình giáo dục phổ thông sẽ gây ra những thách thức và hậu quả khôn lường cho tương lai dân tộc.
Thực tế, nếu đọc hết toàn bộ dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể thì lại không thấy sự “biến mất” của môn Lịch sử giống như chúng ta nghĩ. Việc tích hợp Lịch sử với Giáo dục công dân chỉ là một phần nhỏ trong dự thảo này.
Vai trò của môn Lịch sử vẫn được tồn tại ở cấp trung học phổng thông. Có chăng môn Lịch sử chỉ không trở nên rõ nét ở giai đoạn giáo dục cơ bản (tiểu học và trung học cơ sở).
Ở đây có một thông tin chưa đầy đủ nên dẫn đến những hiểu lầm và gây ra nhiều tranh luận trong thời gian gần đây. Chúng ta cùng xem lại “số phận” của môn Lịch sử qua từng cấp học trong dự thảo này (xem Bảng 1).
 |
Nếu như hiện nay ở cấp tiểu học môn Lịch sử được đưa vào chương trình lớp 4 và lớp 5 dưới tên môn học Lịch sử và Địa lý, thì theo dự thảo mới, môn Lịch sử không có tên là một môn học riêng mà thay vào đó nội dung lịch sử và địa lý sẽ được lồng ghép trong môn học gọi là Tìm hiểu xã hội.
Ở cấp trung học cơ sở, thì nội dung này được truyền tải thông qua môn Khoa học xã hội, khác với hiện nay, Lịch sử và Địa lý là hai môn độc lập.
Ở cấp trung học phổ thông, sự phân chia có vẻ “phức tạp” hơn khi nội dung môn Lịch sử được dàn trải qua các môn: Công dân với Tổ quốc, Khoa học xã hội (là môn tự chọn dành cho học sinh có xu hướng theo ban Tự nhiên), Lịch sử (là môn tự chọn dành cho học sinh có xu hướng theo ban Xã hội).
Trong môn Công dân với Tổ quốc, một phần của lịch sử dân tộc dựng nước và giữ nước sẽ được dạy.
 |
| Lịch sử ở cấp THPT theo chương trình mới đang bị xé nhỏ, rời rạc. |
Như vậy, tên của môn Lịch sử vẫn còn được nhắc đến trong cấp trung học phổ thông. Tuy nhiên, một phần nội dung của nó sẽ được học bắt buộc trong môn Công dân với Tổ quốc, còn lại với môn Khoa học xã hội và Lịch sử thì là môn tự chọn.
Nếu nhìn một cách tổng thể, thì dường như môn Lịch sử đã được tách bóc ra một cách rời rạc. Và vai trò của môn Lịch sử không còn được rõ nét như hiện nay vì dường như Lịch sử vẫn là một môn tự chọn trong dự thảo này.
Một bài học kinh nghiệm từ Nhật Bản. Từ sau chiến tranh thế giới lần thứ 2, Nhật Bản đã có 5 lần cải cách chương trình giáo dục phổ thông, đặc biêt, với việc tích hợp môn Lịch sử trong môn Khoa học xã hội. Trong thời Minh Trị, môn Lịch sử được dạy như một môn độc lập, tuy nhiên từ năm 1947, môn Lịch sử đã được gộp vào trong môn Khoa học xã hội và được dạy từ cấp tiểu học đến hết cấp trung học cơ sở.
 Nhiều thầy cô ở Nghệ An không nghỉ Lễ, bàn chuyện cứu môn Lịch sử
(GDVN) - Chiều ngày 20/11/2015, tại thành phố Vinh - Nghệ An đã diễn ra cuộc Tọa đàm bàn tròn “Có hay không tích hợp môn Lịch Sử”.
|
Sau nhiều lần cải cách, cuối cùng môn Lịch sử và Địa lý lại được tách ra thành hai môn độc lập được dạy ở cấp trung học phổ thông (từ năm 1989).
Tuy nhiên, môn Lịch sử chỉ có phân môn Lịch sử thế giới là môn bắt buộc, còn phân môn Lịch sử Nhật Bản là môn tự chọn. Trong giai đoạn này, xã hội Nhật Bản đã vấp phải những vấn đề như sự xem nhẹ lịch sử dân tộc của giới trẻ. Chính vì thế hiện nay, chính phủ Nhật đã có dự định đưa môn “Lịch sử Nhật Bản” trở thành môn bắt buộc trong cấp trung học phổ thông.
Có thể nói rằng việc tích hợp môn Lịch sử là một phần trong môn Khoa học xã hội đã được nhiều nước thực hành. Đó cũng là xu hướng chung của giáo dục thế giới. Tuy vậy, nội dung tích hợp như thế nào để phù hợp với từng cấp học mới là điều đáng quan tâm, chứ nếu đổi mới mà chỉ là bề ngoài theo kiểu “bình mới rượu cũ” thì chắc chắn người học vẫn “lạnh nhạt” với môn Lịch sử.
Và hơn cả là phương pháp dạy và học nội dung Lịch sử như thế nào để người học không cảm thấy hàn lâm và tẻ nhạt như việc ghi nhớ những dữ liệu ngày tháng, hay những con số giống như chúng ta bắn rơi bao nhiêu chiếc máy bay, bao nhiêu quân địch bị bắt chết…Có lẽ chúng ta nên tập trung vào việc thay đổi phương pháp dạy và học nhiều hơn là tập trung vào sự thay đổi nội dung vì lịch sử vẫn là lịch sử.
Tăng Thị Thùy
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét